Thư gởi bạn xa xôi

“NGÀY NHÀ GIÁO 20.11…”

Từ trái: Đỗ Hồng Ngọc, Lê Thành Tân, Trương Trọng Hoàng (20.11.2022)

Sáng nay hai “em học trò cũ” hiện là giảng viên ở Đại học Y Khoa PNT bỗng nhớ đến mình, phone “mời Thầy đi ăn sáng… “, rồi cùng nhắc những chuyện xưa tích cũ… Rồi một em học trò cũ nữa hiện là giám đốc một bệnh viện tư có tiếng ở PT, cũng đã có con là… bác sĩ nối tiếp, cháu ngoại lớn bộn, cũng nhắn tin Chúc mừng Thầy.

Thì ra… đã qua nhiều thế hệ… rồi ư?

Tôi đã viết trong phần Ghi Chú (2014) trước đây, xin được nhắc lại: “Tôi mê dạy học, mê văn chương và cũng mê làm nghề y. Hồi xưa, đậu Tú Tài 2 xong (1962), tôi băn khoăn không biết nên học Văn khoa, Sư phạm hay Y khoa… Ông Nguyễn Hiến Lê khuyên nên học y, vì ngành y có thể giúp đời cụ thể và nếu có tâm hồn, có năng khiếu thì làm nghề y cũng có thể viết văn và dạy học được. Tôi nghe lời.

Thực tế, ngay lúc còn là sinh viên y khoa, tôi đã dạy ở trường HTN bên Tân Định.  Thú vị, ngoài môn Vạn vật, tôi còn dạy cả môn Văn cho lớp Đệ ngũ (lớp 8)… Bây giờ nhiều em học sinh hồi đó còn mang… cháu ngoại đến nhờ tôi khám bệnh. Từ năm 1972 đến 1982 tôi dạy môn Nhi khoa cho Trường Nữ Hộ Sinh quốc gia (BV Từ Dũ). Ở đại học, tôi vẫn tiếp tục tham gia với tư cách giảng viên thỉnh giảng ở Đại học Y dược Tp HCM (từ năm 1981 đến 1996) ở Bộ môn nhi của Giáo Sư Tạ Thị Ánh Hoa, hướng dẫn lâm sàng và đỡ đầu một số luận văn tốt nghiệp cho Sơ bộ chuyên khoa Nhi từ những năm xa xưa đó, bây giờ nhiều em cũng đã… về hưu! Từ năm 1989, tôi phụ trách Bộ môn Tâm lý-Xã hội học Sức khỏe của Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch (lúc đó còn mang tên Trung tâm đào tạo). Sau này Bô môn Tâm lý- Xã hôi học Sức khỏe đổi tên thành Bộ môn Khoa học hành vi & Giáo dục sức khỏe, rồi sau đó là Y đức-Khoa học hành vi & Giáo dục sức khỏe..

Năm kia, tôi quyết định… xin rút : “Biết đủ dầu không chi cũng đủ/ Nên lui đã có dịp thì lui”, (Ưng Bình Thúc Giạ Thị) về làm “cố vấn” từ xa cho các bạn trẻ!”

Xin được chia sẻ một vài nơi đây nhân Ngày Nhà Giáo 20.11,

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

“Những người thầy hạnh phúc sẽ thay đổi thế giới”

Trương Trọng Hoàng

Hôm rồi tôi tình cờ được xem bức vẽ trong đó tôi rất thích hình ảnh khuôn mặt tươi vui của những người Thầy (tôi xin phép dùng chung từ này cho cả các Thầy và Cô)  và nhất là câu “Những người thầy hạnh phúc sẽ thay đổi thế giới” của Thầy Thích Nhất Hạnh.

Hồi nhỏ tôi hay nghe người ta nói nhiều câu khá u ám như dạy học là nghề “bán cháo phổi”, dạy học là một nghề “bạc bẽo” khiến tôi cũng tự thấy sờ sợ nghề này mặc dù từ hồi lớp 9 tôi đã đi dạy kèm cho mãi đến sau khi ra trường gần 5 năm tôi mới nghỉ. Thực tế cũng cho thấy tình trạng bồi dưỡng công lao động giảng dạy không đủ bù đắp sức khỏe (hay nói một cách hình tượng là người thầy phải tự “ăn” vào cái vốn sức khỏe của mình) và rằng chuyện nhiều người học trò khi thành đạt ít khi nghĩ đến những người thầy đã góp phần vun đắp cho sự phát triển của mình đã phần nào củng cố cho những nhận định như thế.

Thế nhưng số phận lại run rủi tôi đến với nghề làm thầy giáo khi tôi ra trường và làm việc với bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc – vừa là thủ trưởng, vừa là người anh, người bạn và nhất là một người Thầy mà tôi hằng kính mến. Thầy có nói nếu chữa bệnh thì mình chỉ cứu được một số ít người còn nếu mình hướng dẫn được cho người dân cách tự chăm sóc sức khỏe để phòng ngừa bệnh, tật thì tác dụng sẽ gấp nhiều lần. Và Thầy cũng đã đề cập mình là người thầy thuốc đã từng được học nhiều điều từ thầy cô thì phải có trách nhiệm truyền đạt lại cho những thế hệ thầy thuốc sau mình những điều mình đã được học hoặc thu nhận thêm từ nghề nghiệp của mình. Vì vậy ngay từ khi tôi về cơ quan truyền thông sức khỏe của Thầy, Thầy đã dắt tôi theo để làm quen với công tác giảng dạy ở trường đại học và nhờ Thầy dìu dắt mà tôi đã trở thành một thầy giáo từ bấy lâu nay.

Ngoài Thầy Đỗ Hồng Ngọc tôi cũng có may mắn học từ nhiều Thầy, Cô khác và nhân đây cũng xin gởi lời tri ân chân thành đến tất cả Thầy, Cô trong đó có những Thầy, Cô giáo nước ngoài mà tôi đã được học. Sỡ dĩ tôi nhắc đến các Thầy, Cô nước ngoài ấy vì tôi đã học được không phải chỉ kiến thức mà còn về cung cách ứng xử tôn trọng, thân tình mà các Thầy, Cô là những chuyên gia hàng đầu của thế giới dành cho các sinh viên tầm thường như tôi. Viết đến đây mà tôi đã khóc vì rất nhớ những khi có Thầy thì đãi chúng tôi ăn gỏi đu đủ lề đường, có Cô thì chất hết một đám sinh viên lên chiếc xe hơi nhỏ xíu đi dạo phố phường hoặc những bữa cơm gia đình mà Thầy, Cô đã mời chúng tôi ăn cùng. Có lẽ chính những điều này đã ảnh hưởng đến phong cách của tôi bây giờ và thực tế nó giúp tôi cảm thấy hạnh phúc khi không phải chỉ gặp các em trên lớp mà còn được sống cùng với các em trong cuộc đời nhờ đó mà thực tế tôi được học rất nhiều từ các em và điều đó đã là động lực thúc đẩy tôi phải nỗ lực không ngừng trong giảng dạy để đáp lại chân tình và mong đợi của các em dành cho tôi.

“Những người thầy hạnh phúc sẽ thay đổi thế giới”. Đúng là chỉ khi những người Thầy cảm thấy hạnh phúc với công việc giảng dạy thì họ mới cống hiến hết sức mình nhờ đó sẽ đào tạo nên những con người có thể thay đổi thế giới.

20 Mười một 2014

Trương Trọng Hoàng

Thầy Đỗ Hồng Ngọc

Trương Trọng Hoàng

Hôm nay dù chưa đến ngày 20/11 tôi vẫn muốn viết về BS Đỗ Hồng Ngọc – một người Thầy với phong cách giảng dạy đặc biệt đã để lại những ấn tượng và ảnh hưởng sâu sắc đối với công việc giảng dạy của tôi.

Còn nhớ cách đây đã lâu lắm rồi, ngày tôi học năm thứ 4 Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, tôi được học một buổi với Thầy – chỉ một buổi thôi nhưng đã để lại nhiều ấn tượng sâu đậm. Ngày đó Thầy đến lớp, giảng bài Săn sóc sức khỏe ban đầu trong Nhi khoa, khác với tất cả các giảng viên khác đó là Thầy chỉ giảng bằng hình. Thời đó hình không phải dễ làm, phải chụp bằng phim dương bản (slide), vô khung và phải dùng máy chiếu slide để trình chiếu. Và chính là nhờ những hình ảnh ấy của Thầy mà tôi thấy được Săn sóc sức khỏe ban đầu là những hoạt động thực tế, thấy được cuộc sống thật, thấy được những cảm xúc của người dân thể hiện qua những nụ cười, những vẻ mặt hân hoan, những hoạt động tích cực của họ. Nhờ đó mà tôi có được những cảm nhận sâu sắc, điều mà những bài giảng khác không cho tôi được và đó chính là điều mà tôi nhớ nhất.

Bẵng đi một thời gian tôi không có dịp gặp Thầy cho đến ngày tôi vào Trung tâm Thông tin & Giáo dục sức khỏe để Thầy phỏng vấn khi tôi xin làm việc tại Trung tâm. Thầy hỏi tôi nhiều về các hoạt động xã hội, văn nghệ mà tôi đã tham gia. Đó là điều mà tôi không ngờ tới. Nhưng điều mà tôi không ngờ tới hơn nữa đó là Thầy bảo tôi trang trí cho một tờ giấy bristol trên gắn những tấm ảnh mới chụp về các hoạt động của một chương trình thí điểm giáo dục sức khỏe thông qua mạng lưới nhân viên sức khỏe cộng đồng ở xã Hiệp Phước, huyện Nhà Bè. Cùng ngồi với tôi, Thầy đọc các chú thích ảnh cho tôi viết và Thầy đã hướng dẫn thêm nhiều điều lý thú ví dụ như cách ghi thứ bậc bằng số khi viết tên người như “chị 4 Điện” thay vì “chị Tư Điện” theo cách viết của người dân tại địa phương. Việc để tôi tận tay làm và hướng dẫn trực tiếp tại “hiện trường” giúp tôi cảm thấy tự tin hơn và cũng “nhớ bài” tốt hơn. Đó cũng chính là cách mà Thầy đã định hướng cho Bộ môn Khoa học hành vi & Giáo dục sức khỏe tổ chức cho sinh viên học qua thực hành, thực tế.

Tính đến nay tôi đã làm việc chung với Thầy 22 năm và tôi cũng đã đi dạy chung với Thầy rất nhiều lần. Tôi nhớ cách đây hơn 15 năm, lần đó tôi cùng với Thầy giảng cho lớp Bác sĩ Chuyên khoa cấp I Vệ sinh dịch tễ tại Cần Thơ. Tôi phụ trách giảng một bài và tôi đã chuẩn bị nội dung bài giảng khá chi tiết. Tôi nhớ đó là vào một buổi chiều và tôi đã giảng đến hơn 5 giờ, vượt hơn giờ kết thúc chính thức gần 10 phút. Kết thúc buổi giảng, Thầy không nhận xét nhiều chỉ nhẹ nhàng bảo tôi rằng đúng là tôi dạy rất bài bản, tuy nhiên Thầy cũng hỏi tôi là liệu rằng người ta có tiếp thu được gì không vào thời gian cuối cùng nhất là vào những phút vượt giờ. Lúc ấy tôi giật mình và nhận ra rằng tôi đã cố giảng để hoàn thành nhiệm vụ của mình mà không để ý gì đến việc tiếp thu của người học mà đó mới chính là điều quan trọng nhất trong việc dạy-học. Từ đó tôi tập giảng bài thoải mái hơn, bớt lệ thuộc vào những nội-dung-chuẩn-bị-trước của mình mà hướng đến việc đáp ứng những nhu cầu của người học.

Tôi có nói với nhiều học trò hoặc người quen rằng cách giảng dạy của Thầy Ngọc rất khó bắt chước thậm chí là không thể bắt chước vì không lần nào Thầy giảng giống lần nào. Tất nhiên Thầy có chuẩn bị trước và đến với các lớp tập huấn Thầy với tôi thường trao đổi với nhau về những nội dung gì cần đề cập và những hoạt động gì của học viên cần triển khai. Tuy nhiên đó chỉ là cái sườn còn lại thì Thầy nói tùy cảm nhận mà mình quyết định sẽ nói điều gì, nói cách nào, kể những câu chuyện vui gì… Vì vậy mà về sau này tôi cũng nhập tâm dần cách giảng dạy của Thầy, đến với bất cứ một lớp học nào, nhất là những lớp học lần đầu gặp mặt, tôi cũng dành ra một thời gian để cảm nhận rằng học viên đang muốn gì, đang không muốn gì và kể cả đang có những ưu tư, trăn trở gì ngoài việc học. Trên cơ sở đó mà tôi quyết định nội dung hoặc cách thức mà tôi giảng dạy giống như Thầy vậy.

Còn một điều nữa cũng rất khó bắt chước ở Thầy đó là trong giảng dạy Thầy kể rất nhiều câu chuyện dí dỏm, dùng nhiều sự so sánh rất đắc, chiếu nhiều hình ảnh ấn tượng… Cái nghệ thuật ấy, tôi phải dùng chữ “nghệ thuật”, mang phong cách nghệ sĩ đặc trưng Đỗ Hồng Ngọc. Nhiều khi chỉ bằng một câu chuyện vui mà Thầy làm cho người học “nhớ đời”, chỉ một trò chơi mà làm người học giật mình, hoặc chỉ một sự so sánh, một cách giải thích từ ngữ mà khiến mọi người hiểu rõ những khái niệm và kể cả thêm yêu ngôn ngữ Việt nhuần nhị, sâu sắc. Thật sự thì tôi cũng “cọp-dê” những câu chuyện, sự so sánh, những hình ảnh, những trò chơi Thầy đã dùng để đưa vào các buổi giảng của mình nhưng mãi vẫn không toát được cái phong cách của Thầy. Thôi thì tôi sẽ cố trau dồi thêm… cái “máu nghệ sĩ” của mình để có thêm sự nhạy cảm, sự tinh tế ngõ hầu trong giảng dạy có thể bật ra những “nốt nhạc” riêng của mình.

Có lẽ những điều tôi nêu trên đây chưa thể nói hết về phong cách giảng dạy của Thầy, nhưng có một điều mà tôi muốn nói đó là nếu không có sự hướng dẫn, khơi gợi của Thầy thì tôi đã không chọn giảng dạy là cái nghiệp của mình vì lẽ nhờ Thầy mà đối với tôi hiện giờ giảng dạy không chỉ là một khoa học mà còn là một nghệ thuật, không chỉ là cái nghề mà còn là cái nghiệp trong đó mình trở thành một đóm lửa nhỏ nhen nhóm cho những ngọn lửa lớn cháy lên trong lòng người học, trong lòng con người.

23g30 28 Chín 2011

………………………………………………………………………………………………………………

Đỗ Hồng Ngọc, ba trong một

Nguyễn Thị Phương Trinh

Ghi chú: Bài viết ngắn dưới đây của một cô học trò khác: Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Trinh, tốt nghiệp Đại học Y dược Tp.HCM năm 1991, hiện làm từ thiện tại một Phòng khám Lão khoa ở Gia Kiệm, Đồng Nai. Phương Trinh viết bài này gởi thầy Ngọc từ mấy năm về trước, cũng nhân Ngày Nhà giáo VN  20.11 khi cô còn đang công tác về Y tế học đường ở một trường Trung học phổ thông tại Bà rịa -Vùng tàu…

Tôi biết Đỗ Hồng Ngọc (ĐHN) trước hết là một Bác sĩ, một Thầy dạy của trường Y, nhưng sau đó, cái làm tôi đến với Thầy BS đó là  ông dạy Cộng đồng, và cho đến sau này, kết nối tôi, để cho tôi qui ngưỡng, cúi đầu là vì ông giảng kinh, nói pháp.

Tôi học Y, đi xã hội, làm giáo dục. Trong công cuộc đổi mới toàn diện & căn bản nền giáo dục VN hiện nay, cần kết hợp hai nhà: nhà giáo và nhà Phật. Riêng lãnh vực  Giáo dục sức khỏe (GDSK) trong nhà trường thì phải thêm một nhà nữa để thành bộ ba: Nhà Y – Nhà Giáo – Nhà Phật. Nói như thế để thấy ĐHN ba trong một đặc biệt thích hợp với học trò.

Xa hơn, rộng hơn, cao hơn, là  Nâng cao sức khỏe (NCSK), liên quan đến những nguồn lực xã hội, chúng ta sẽ thấy rằng Sức khỏe liên quan chặt chẽ với Xã hội. Muốn nâng cao SK, phải nâng cao XH. Mà ĐHN, nhìn kỹ lại, là nhà hoạt động xã hội trong từng lãnh vực, y tế, giáo dục, Phật học. Vậy thì đó là người đang làm sự nghiệp NCSK.

Nhưng trên hết, tôi thích ĐHN vì ông là Nhà văn. Ông đã chuyển thể giáo trình, giáo án, kinh điển ra văn chương, mà văn chương bao giờ cũng thích hơn. Tôi vẫn thích cái nhìn, phân tích mọi chuyện mọi sự trên đời, kinh tế, chính trị, văn hóa, giải trí, pháp luật, hình sự, tào lao, bát nháo… dưới con mắt Đạo Phật, sâu sắc & đơn giản với giọng văn nhẹ nhàng, dí dỏm.

Như vậy, xét về Kiến thức – Kỹ năng thì ĐHN hội tụ đủ.

Một lý do nữa để tôi thích đọc ĐHN là ông viết về Tác giả, Tác phẩm. Tôi biết thêm một nhân vật, một cuốn sách nữa để tìm mua. Tôi thích kiểu đó, vì lười và vì có đọc cũng không hiểu hết, cho nên tủ sách của tôi, ngoài sách ĐHN, còn những sách khác, tôi mua về chưng, làm của.

Ví như Giáo sư Cao Huy Thuần (CHT), tôi biết đầu tiên là trên báo Văn hóa Phật giáo, tôi đã phải nhảy nhổm lên đi tìm xem ông này là ai, ở đâu, thế hệ nào, thuộc đảng phái chính trị ý thức hệ nào. Thấy sách ra mang tên CHT là tôi mua về ngâm. Đến khi thấy CHT trong “Nhớ đến một người” của thầy Ngọc thì tôi vô cùng khoái chí, vậy là cùng fan. Lúc đọc giới thiệu Chuyện  trò của BS ĐHN thì tôi tốc ra mua liền, đem về ngâm tiếp. Coi như đọc rồi.

Tôi ước mong BS ĐHN tiếp tục đọc và tiếp tục chuyển thể, phiên dịch (nói theo cách của ông), giới thiệu sách. Việc này sẽ muôn đời bất tận không bao giờ hết. Xin chân thành cảm ơn BS ĐHN, Thầy ĐHN, Giảng sư ĐHN, Nhà văn ĐHN. Chúc cho ông trường sanh bất lão. (Ông đang rất trẻ khỏe vui vẻ yêu đời yêu người).

Nguyễn Thị Phương Trinh