Vào năm học mới
Y Đức qua cái nhìn của Sinh viên y khoa
Bs Đỗ Hồng Ngọc (*)
Một khảo sát nhanh của chúng tôi, Bộ môn Y đức – Khoa học hành vi tại trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch Tp.HCM dành cho sinh viên y khoa năm thứ 6 (năm cuối) vài năm trước đây để chuẩn bị cho một Hội thảo về Y đức, được tổ chức hàng năm cho SV ở trường. Có 6 câu hỏi cho khảo sát này, và dưới đây là câu hỏi đầu tiên: “Em nghĩ gì về vấn đề Y đức của ngành Y chúng ta hiện nay?” vẫn còn rất nhiều trăn trở để suy gẫm cho một niên học mới tại các trường Y.
Trân trọng cảm ơn Bs Trương Trọng Hoàng, Bs MinhTrang, Kiều Chinh, Thanh Ngân cùng các giảng viên của Bộ môn đã nhiệt tình hỗ trợ.
Dưới đây xin trích một phần những câu trả lời của sinh viên:
Em nghĩ gì về vấn đề Y đức của ngành Y chúng ta hiện nay?
SV1
Không được tạo điều kiện
– Báo chí thì chờ chực soi mói
– Bác sĩ thì nhiều áp lực : bệnh nhân đông, lương, chuyên môn
SV2
Khó nói lắm. Lượng bệnh nhân phải khám quá nhiều, muốn khám kỹ, dặn dò kỹ cho bệnh nhân hiểu cũng khó khăn. Các bác sĩ hằng ngày thấy bao nhiêu ca bệnh phức tạp, hiểm nghèo, thấy người chết như cơm bữa, nếu ko hơi máu lạnh một chút thì làm sao có thể bình tinh đưa ra y lệnh được. Riết rồi chỉ số EQ cũng thấp đi.
Thêm nữa, hở cái là bị chụp hình, quay lén, rồi cánh nhà báo đưa tin để câu like. Bị thiếu tôn trọng thì làm sao có tinh thần nữa.
SV3
Rõ ràng là y đức hiện nay bị chi phối bởi quá nhiều yếu tố tác động. Sih viên ra trường đa số ai cũng mang trong mình một tiêu chí “tích cực”. Vậy đâu là yếu tố tác động, có thay đổi được không?
SV4
Theo quan điểm cá nhân của em, Y đức của ngành y chúng ta hiện nay đang bị chi phối quá nhiều bởi 4 chữ : cơm – áo – gạo – tiền. Sở dĩ như vậy vì sau khi học 6 năm ở đại học với nhiều thời gian và công sức bỏ ra, cái mà bác sĩ nhận được hiện nay là đồng lương không xứng đáng với những gì phải trải qua. Y đức chỉ thực sự đúng với tên gọi của nó khi những ng làm nghề thầy thuốc không phải lo lắng quá nhiều cho cuộc sống của họ.
SV7
Eem nghĩ rằng một số bác sĩ còn rất kém về vấn đề này. Theo em do cách cư xử của bác sĩ đối với người bệnh kém khiến người dân bức xúc mà dẫn đến việc không tôn trọng bác sĩ nữa. Bản thân em khi đi lâm sàng cũng rất bức xúc với cách mà một số bác sĩ đối xử với bệnh nhân, xem mình như kẻ bề trên và ban ơn cho người bệnh chứ không phải xem bệnh nhân như những “người thầy” nữa.
SV8
Theo em vấn đề Y đức hiện nay có nhiều điểm cần phải lưu tâm, sự vô cảm trước bệnh nhân, khôg còn xem bệnh nhân như người nhà, thiếu tôn trọng đồng nghiệp, thiếu sự đoàn kết trong y giới. Nếu nhìn một cách bi quan thì hầu hết, những điều trong lời thề Hyppocrate chúng ta đều đang lãng quên hay thậm chí là vi phạm nặng nề.
SV11
Dạ thưa thầy, theo em nghĩ, con người ta sống và làm việc ai cũng cần có đạo đức. Đạo đức con người không bị ràng buộc bởi các chuẩn mực xã hội mà phụ thuộc vào chính bản thân của mỗi người. Vì vậy, dù là ai, làm gì, bất cứ ngành nghề nào, cũng cần có cái “đức” của chính mình chứ không phải chỉ ngành Y. Do đó, “Y đức” cũng chỉ là một phần của đạo đức con người, đối với những người làm ngành y và đạo đức con người là điều ai cũng cần phải có để có thế làm điều tốt cho mình, cho người khác. Sở dĩ em đặt việc làm điều tốt cho mình lên trước là vì em nghĩ rằng, chúng ta ai cũng rất ích kỉ, luôn coi trọng bản thân hơn người khác nên đa phần làm gì cũng đều là vì mình trước khi vì người khác. Nhưng điều đó không có nghĩa là mình là người xấu. Đôi khi mình giúp đỡ một ai đó, người ta vui mình cũng vui theo thì đó có phải chăng cũng là những việc mình có thể làm vì bản thân mình, để sống được nhẹ nhàng, thanh thản, vui vẻ. Những người làm ngành Y cũng vậy, không ai trong chúng ta muốn bệnh nhân của mình trở nặng, hay có biến chứng hay thậm chí là mất đi bệnh nhân. Khi có những tình huống đó xảy ra, người ta hay đổ lỗi cho y đức, thực tế dù có hay không có y đức thì em nghĩ cũng không một nhân viên y tế nào muốn điều đó xảy ra cả, vì đó hoàn toàn không phải là điều tốt gì cho bản thân ai hết. Còn nếu muốn nói về đạo đức của con người nói chung và người nhân viên y tế nói riêng thì em nghĩ, điều chung nhất mà tất cả chúng ta ai cũng phải làm, ai cũng phải có đó là không làm hại tới người khác. Thực tế, em nghĩ y đức hay đạo đức có phạm vi rất rộng, đó còn là cách mình cư xử với người khác như thế nào, cách mình đối mặt với những điều sai trái ra sao, … nhưng chung quy, tất cả chúng ta ai cũng vậy, con người ai cũng có điều tốt và điều xấu, và nếu đòi hỏi y đức thì cần phải đòi hỏi đạo đức của cả xã hội như thế nào. Còn con người, thì chúng ta nên tự ý thức về đạo đức và trách nhiệm của mình, chứ đó không phải là thứ có thể kêu gọi hay hô hào mà có thể thay đổi được.
SV13
Rất tệ, nhưng căn nguyên không phải ở từng bác sĩ mà là cách quản lý của lãnh đạo khoa phòng, bệnh viện … đến cả ngành y tế. Em nghĩ rằng hầu hết con người (không nói riêng nhân viên Y tế) đều hướng thiện, và bản thân em nhận thấy rằng sự suy đồi đạo đức ngành Y thường có tính hệ thống (trong cùng 1 khoa hay 1 BV)
SV14
… em muốn nói rằng người bác sĩ ngày nay ở VN phải lo toan quá nhiều, trước tiên là bệnh nhận, rồi phải lo cho gia đình với đồng lương ít ỏi, rồi phải lo làm sao cho phù hợp qui chế phức tạp của BV của Bộ Y tế,..
Chưa hết, bác sĩ ở Vn còn phải dè chừng các nhà báo không hiểu chuyện và những cá nhân hung dữ sẵn sàng đánh bác sĩ -người đang ra sức cứu người nhà họ. Trong vô vàn khó khăn, em nghĩ sẽ là vô cùng khó khăn cho bất cứ bác sĩ nào có thể giữ trọn vẹn lời thề Y đức được bất chấp lòng họ không xấu.
Em tin rằng hầu như tất cả bác sĩ đều muốn cứu được người bệnh mình dù có ai dạy họ về y đức hay không đi nữa…Có quá nhiều thứ ảnh hưởng đến người bác sĩ, giữ được cái tâm trong sáng như hồi còn là sinh viên là rất khó.
SV15
– Hành hung bác sĩ, không tôn trọng bác sĩ. Bác sĩ ngày càng bị mất giá, bị xúc phạm nhân phẩm.
– Xã hội đối đãi không công bằng với bác sĩ, lương thấp, trách nhiệm nặng nề.
– Không ai đứng ra bảo vệ bác sĩ.
SV16
Bên cạnh sự suy đồi về đạo đức con người của xã hội ngày nay, vấn đề đạo đức trong các ngành nghề đòi hỏi chữ đức hàng đầu như ngành Y, nghề Giáo đang được quần chúng nhân dân theo dõi sát sao, soi mói đủ điều mà thiếu kiến thức chuyên môn cũng như cái nhìn khách quan và sự quan tâm, giúp đỡ 1 cách thực tế từ cộng đồng cũng như sự thấu cảm dành cho những người phải gánh trên vai những áp lực nặng nề của việc cứu người lẫn nuôi sống gia đình.
SV20
Theo em Y đức của ngành Y chúng ta hiện nay đã bị chi phối nhiều mặt ví dụ: tiền lương, các nguyên tắc làm việc trong cộng đồng, tính an toàn của bác sĩ trong ngành Y, bạo hành Y tế. Về nguyên tắc là bác sĩ phải có tâm chữa bệnh hết mình như câu lương y như từ mẫu. Tuy nhiên hiện tại xã hội lên án nhiều vì Bác sĩ làm việc vì tiền, có tiền mới chữa bệnh, nhưng e nghĩ mỗi người đều có lương tâm và ai cũng muốn mình giúp người chẳng ai muốn hại người cả nhưng tại sao bác sị không được quyền kiếm tiền. Sinh viên ra trường ai cũng mong muốn có được lương bổng tốt như những bạn không theo ngành y (…).
SV21
Theo em, Y đức là đạo đức của người thầy thuốc. Y đức biểu hiện bằng quan hệ của thầy thuốc- bệnh nhân
Rắc rối của quan hệ thầy thuốc và bệnh nhân đến từ sự phòng thủ của cả thầy thuốc lẫn bệnh nhân. Thật ra, bản thân e từng là 1 bệnh nhân, và cũng là 1 người đi hỏi bệnh nhiều lần nên e hiểu được cảm xúc của 2 đối tượng.
Với thầy thuốc, họ sợ phải đưa cái dở trong giao tiếp và chuyên môn của mình ra, biện hộ dưới dạng không có thời gian, môi trường không phù hợp mà qua loa cho xong chuyện.
Với bệnh nhân, họ sợ phải gặp lang băm, không được tôn trọng, bị lừa lấy tiền.
SV25
em nghĩ y đức giống như môn giáo dục công dân của cấp 2,3. tính lý thuyết cao, nhưng thực tiễn lại thấp. nhưng xét cho cùng, y đức cũng là đạo đức, phải đào tạo từ nhỏ, nếu như đạo đức kém thì học y đức cũng như học giáo dục công dân… vô ích!
SV26
Thưa Thầy, theo em Y đức của ngành Y chúng ta hiện nay đang bị xuống cấp trầm trọng! Bác sĩ, Điều dưỡng ngày nay đa phần đã không còn quan tâm đến Bệnh nhân bằng cái tâm chân thành nữa! Họ chỉ đặt mình vào vai trò người ra các chỉ định cận lâm sàng, ra toa thuốc mà không nghĩ đến hoàn cảnh mỗi người mỗi khác, và còn rất nhiều sự bất công trong cách đối xử giữa nhân viên y tế và bệnh nhân… Và cả khu vực khám Dịch vụ trong các BV đó là một biểu hiện của sự không công bằng cho bệnh nhân rồi!
SV27
_ Trước hết em xin kính chào Thầy ạ. Sau 5 năm học ở trường y, quan nệm về y đức của em thay đổi nhiều lắm Thầy ạ. Em xin lỗi thầy, nhưng em xin viết vài dòng cảm xúc của em nếu
_ Từ năm lớp 12 em quan niệm một bác sĩ là người sẽ biết hy sinh luôn cố gắng giúp đỡ bệnh nhân, khoác lên mình áo blouse trắng là mục tiêu của em lúc đó, em nỗ lực hết mình để thi đậu trường y.
_ Bước vào năm nhất gia đình em rất hãnh diện về em, em được tiếp xúc với một môi trường học tập mới hoàn toàn khác với gì 12 năm học trước đó, từ cách học đến cách thi cử. Bây giờ em ước rằng lúc đó có ai đó hướng dẫn sinh viên Y1 cách học đại học như thế nào, cảnh báo tụi em về những gian nan trong 6 năm tới như thế nào, thay vào đó là để các bộ môn như giải phẫu, mô phôi di truyền vùi dập tụi em trong ngỡ ngàng, đến bây giờ nghĩ lại thật kinh hoàng…
_ Ngày trước em có tìm hiểu về hệ thống dạy học ngành y ở các nước phát triển, em rất thắc mắc tại sao họ phải bắt tất cả các sinh viên ngành y phải học 4 năm khoa học cơ sở, em nghĩ 4 năm đó là bước đệm để họ chín chắn hơn trong suy nghĩ và thay đổi cách học tự học ở bậc đại học. Chúng em mới 18 tuổi đầu còn bỡ ngỡ ở ngôi trường đại học còn đang hãnh diện tự hào về bản thân, bị vùi dập như thế ? thì liệu có sang chấn tâm lí không? Em không biết các bạn như thế nào nhưng em thì em bị hụt hơi, chỉ ráng theo kịp các bạn theo kịp lịch trình học của nhà trường. Như vậy em có đủ năng lực không? Em cũng không dám chắc sau khi ra trường em có phạm sai lầm nào không? Rồi em có giữ được Y đức không?…
_ Lúc trước học trung học em không nghĩ gì về tiền bạc đâu… vì gia đình em chu cấp đầy đủ, lên bậc Đại Học chi tiêu nhiều hơn nên bắt đầu em nghĩ về tiền bạc nhiều hơn, lúc đi thực tập bệnh viện nhiều anh chị đàn anh chia sẽ kinh nghiệm, em nhớ có anh Bác sĩ nội trú vừa làm giảng viên vừa làm bác sĩ thu nhập khoảng 10tr/ tháng, ảnh tính sơ sơ nếu trừ khoảng 3-4tr chi tiêu hàng tháng dư khoảng 6tr/tháng thì sau 20 năm ảnh mới mua nổi nhà vùng ven thành phố, ảnh kể bạn ảnh nhiều người bỏ ngành đi làm trình dược viên, làm bệnh viện tư với mức lương cao hơn… Nếu em nói em ko quan tâm tới tiền bạc thì em nói dối rồi, ai mà không phải lo kinh tế xây dựng gia đình phải không thầy, nếu lương bác sĩ Việt Nam mà cứ đà này thì các bác sĩ giỏi đều bỏ bv công đi làm bv tư hết quá!
_ Việc chia 2 loại khám dịch vụ và khám bảo hiểm là em thấy vi phạm Y Đức rồi chứ nói chi xa, tại sao phân biệt đối xử bệnh nhân? Vẫn là bài toán bệnh nhân đông bv thiếu chỗ, thiếu bác sĩ…Giờ thì xây 2 bv Nhi đồng và ung bướu tp, rồi tuyển sinh đại trà cho đủ chỉ tiêu Bác sĩ, mà không cần quan tâm năng lực, ngày xưa chỉ tiêu bs là 400 ở PNT giờ đã gần 1000, chất lượng có đảm bảo? …
_ Bác sĩ thì cũng có người này người kia, có người điềm tĩnh có người nóng nảy, bệnh nhân đông, 1 ngày ở phòng khám ung bướu có thể lên vài trăm bệnh nhân mỗi phòng khám mỗi bệnh nhân chưa được hỏi bệnh đến 3p đã viết cho giấy đi xét nghiệm các loại, không một lời giải thích, đã vậy nhiều xét nghiệm không cần thiết…. bệnh nhân hỏi thì người bác sĩ điềm tĩnh thì cũng trả lời 1-2 câu, bác sĩ nóng tính thì cọc cằn quát tháo,…. chắc em làm trong môi trường đó e cũng sẽ stress như vậy quá thầy ơi!
_ Còn nhiều nhiều điều e cũng muốn nói lắm… nhưng em xin kết ở đây. Đối với em Y Đức của ngành Y chúng ta hiện nay đang xuống cấp,… cần cải cách việc giáo dục đào tạo sinh viên Y hiện nay,…
SV30
Theo em ngành y là ngành đặc biệt, vì công việc của chúng ta liên quan trực tiếp đến sức khỏe con người. Không ai có thể sống hết đời mà chưa từng vài lần mắc bệnh, k nhiều thì ít, ai cũng có nhu cầu được chăm sóc sức khỏe. Do đó, đạo đức nghề nghiệp của cán bộ y tế hay y đức như mình vẫn gọi là điều không thể thiếu. Không những vậy, giữa đời thường bộn bề nỗi lo của cuộc sống, chúng ta cần hết sức tỉnh táo và nghị lực để giữ gìn cái tâm của người thầy thuốc trước những cám dỗ của tiền bạc, quyền lực. Nói cách khác, làm sao trọn lòng với bệnh nhân mới là điều hay!
SV33
Hiện nay,thông qua các kênh thông tin truyền thông đại chúng, hình ảnh 1 người Bác sĩ dần xấu đi trong suy nghĩ người dân. Trước khi em học Y và tới tận năm 3 thì vấn đề Y đức mới nổi cộm lên và vẫn là đề tài nóng bỏng cho các trang báo hiện nay với 1 số vấn đề như : Chuyên môn BS kém để xảy ra tử vong,…Bác sĩ khám sơ sài để xảy ra sự cố….. rồi tác phong Bác sĩ khi khám bệnh…rồi Bác sĩ không có y đức khi không chữa bệnh cho bệnh nhân không có tiền….. Chẳng lẻ Y đức của các BS đi xuống? thật khó để kết luận vì thật sự là một phần do nhân viên một phần rất nhiều yếu tố còn lại như : qui định, quy chế, tiền lương, thưởng, áp lực công việc, công sức bỏ ra so với thành quả có được….
SV35
– vấn đề muôn thuở, đặc biệt khi mà đồng tiền càng ngày càng mất giá (lạm phát -> giá cả, chi phí tăng + lương không cao -> cuộc sống khó khăn -> phát sinh vấn đề)
– Một vấn đề nhức nhối khác mới xuất hiện: góc nhìn phiến diện, tiêu cực, muốn giật tít, … của 1 số nhà báo, phóng viên lợi dụng công nghệ, đưa thông tin tràn ngập và không chọn lọc … ảnh hưởng ít nhiều đến nhân viên y tế nói riêng và ngành y tế nói chung.
– Sự kiểm soát an ninh lỏng lẽo, biện pháp xử phạt chưa đủ nặng để răn đe những thành phần gây rối, phá hoại, đe dọa thiệt hại về người và của, làm gián đoạn trong công tác khám chữa bệnh của các nhân viên y tế (…) Ví dụ: sau những sự việc nhân viên y tế bị đuổi đánh, xúc phạm hay thậm chí bị trả thù thì việc thực hành chữa bệnh cho những đối tượng có liên quan trong các cuộc ẩu đả, thanh toán đang gặp khó khăn.
Tóm lại, vần đề y đức luôn là đề tài muôn thuở và hơn lúc nào hết thì trong giai đoạn hiện nay, vấn đề này lại càng trở nên nhạy cảm hơn và đáng báo động hơn !
(ĐHN)
………………………………………………………….
(*) Nguyên Trưởng Bô môn Y đức- Khoa học hành vi, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Tp.HCM.
Nguồn: Văn Hóa Phật Giáo, số 303, ngày 15.8.2018
