Trang nhà của Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc

Tập hợp các bài viết của bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc

Ngày Thầy Thuốc 27-2: Trao đổi với Bs Đỗ Hồng Ngọc

By

 

Báo THẾ GIỚI TIẾP THỊ ONLINE
Thứ hai, 26/02/2018
20:10 GMT + 7

thegioitiepthi.vn Y khoa là một môn khoa học nhưng cũng là một nghệ thuật. Nó gắn liền với thân và tâm của con người. Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc đã chia sẻ với Thế Giới Tiếp Thị Online như vậy nhân ngày Thầy thuốc Việt Nam (27/2).

Thế Giới Tiếp Thị Online: Là một người làm chuyên môn về khoa học có vẻ hơi khô khan, nhưng những tác phẩm của ông lại cho thấy ông là một nghệ sĩ khoáng đạt, trẻ trung và rất nhạy cảm. Vậy thực ra ông “ưa” con người nào của mình?

Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc: Tôi “làm thơ” trước khi “làm bác sĩ”… Bác sĩ là một cái “nghề”, còn thơ là một cái “nghiệp”. Thời trung học, tôi đã có những bài thơ đăng báo. Nó tự nhiên mà đến. Nó gần như không học, gần như không “làm”. Khi đậu Tú tài II xong (năm 1962) thì tôi thi vào trường Y để học “làm bác sĩ’’. Vùng quê tôi nghèo, thiếu thầy thiếu thuốc, tôi nghĩ làm bác sĩ thì có thể giúp ích được cho mình và cho nhiều người hơn. Nhưng vì đam mê văn chương, tôi ghi danh học thêm bên Văn khoa, và sau đó còn học thêm bên Xã hội học. Thời đó, chỉ có y khoa, sư phạm và kỹ thuật Phú Thọ mới phải thi đầu vào, còn các ngành khác chỉ cần ghi danh học. Nên học thiệt là “sướng’’!

Chính học giả Nguyễn Hiến Lê cũng đã khuyên tôi nên học bác sĩ. Ông nói, làm bác sĩ giúp ích được cụ thể cho người, rồi chừng mươi năm hành nghề, có dịp tiếp xúc với bao cảnh đời, bao con người, nếu có tâm hồn nghệ thuật thì sẽ có thể viết văn. Nhiều nhà văn xuất thân bác sĩ như Sommerset Maugham, Tchekov, Cronin…

Y khoa là một khoa học nhưng cũng là một nghệ thuật. Nó gắn liền với thân và tâm của con người. Mà cái gì đã liên quan đến con người thì luôn là một “nghệ thuật’’ chứ, phải không? Cho nên ngày nào y khoa trở thành hoàn toàn máy móc thì nguy cho con người lắm! Khi máy móc hóa hay thương mại hóa mối quan hệ “thầy thuốc – bệnh nhân’’ thì có nhiều vấn đề đặt ra.

Khi thực tập ca “đỡ đẻ” đầu tiên ở Bênh viện Từ Dũ (1965) tôi đã viết bài thơ “Thư cho bé sơ sinh’’. Tập thơ đầu tay của tôi, năm 1967, có tên là Tình Người, khi đang học năm thứ 5 tại Y khoa Đại học đường Saigon.

Tóm lại, y khoa không xa lạ với “một nghệ sĩ khoáng đạt, trẻ trung và nhạy cảm”.

Vậy  “Ưa con người nào của mình hơn” đâu cần phải trả lời nữa phải không?

Theo ông, nghề bác sĩ ở Việt Nam có thể coi là thiệt thòi không khi thu nhập và áp lực công việc chưa tương xứng?

– Tôi là một thầy thuốc già, cho phép hay nhắc chuyện xưa để “ôn cố tri tân” nhé. Thời tôi học Y phải 7 năm. Thi đầu vào không dễ, đậu chừng hơn 10%. Tôi còn nhớ ngoài những môn lý, hóa, sinh, sinh ngữ… thường lệ, còn có thêm 20 câu hỏi tổng quát về văn hóa… như âm nhạc, hội họa, sử, địa, về Biển Thước, Hoa Đà, Hải Thượng Lãn Ông, Hippocrate và những câu về đời sống xã hội như “giá gạo trên thị trường bao nhiêu một ký?”, “giá than trên thị trường bao nhiêu một ký?”… Rõ ràng là một cách thăm dò không chỉ kiến thức tổng quát của người thầy thuốc tương lai mà thăm dò cả sự hiểu biết về tình hình đời sống thực tế xung quanh.

Ra trường phải trình luận án để được cấp bằng Tiến sĩ Y khoa quốc gia (Doctorat en Medecine, Diplôme d’’Etat) và phải ghi danh vào Y sĩ đoàn (Chữ Y sĩ ở đây để chỉ người làm nghề y chớ không phải một cấp bực trung cấp trong ngành y như sau năm 1975). Y sĩ đoàn (nghiệp đoàn nghề nghiệp của bác sĩ) sẽ quản lý, giám sát nghề nghiệp cho bác sĩ, đảm bảo hành nghề đúng nghĩa vụ và lời thề Hippocrate khi tốt nghiệp, xử phạt khi có sai phạm, bênh vực khi bị oan khuất, hành hung… Nhờ hệ thống này, nghề y được tôn trọng vì họ luôn xử lý công bằng, tránh những ảnh hưởng tác động từ bên ngoài, đỡ gánh nặng cho quản lý nhà nước, hành chánh. Tiếc thay, sau này không còn nữa nên nhiều vụ kiện tụng xảy ra, nhiều vụ bạo lực hành hung bác sĩ đáng tiếc!

Về đời sống bác sĩ, thì lương hướng khi ra trường với chỉ số 720 (học 7 năm) được khoảng 12 ngàn đồng (giá vàng thị trường là 9 ngàn) nên họ chỉ phải lo tập trung cho nghề nghiệp, sao cho giỏi, cho có đạo đức tốt, thăng tiến trong nghề nghiệp. Dĩ nhiên cũng có những vụ không hay… nhưng đều được Y sĩ đoàn xử lý thỏa đáng.

Ngày nay, bác sĩ học 6 năm, cũng “trầy vi tróc vẩy” nhưng ra trường được coi như ngang cấp cử nhân 4 năm, hệ số lương 2.34… gì đó nên nơi nào, người nào cũng phải lo “cải thiện đời sống”…  Dĩ nhiên bác sĩ thời nay nhờ tiến bộ khoa học kỹ thuật, khoa học y học nên tài năng hơn chúng tôi ngày xưa nhiều. Sự vô lý ở chỗ một cử nhân 4 năm, học thêm 2 năm thì đã là “thạc sĩ” còn bác sĩ 6 năm thì coi như cử nhân!

Rõ ràng với nghề y ở Việt Nam ngày nay “thu nhập và áp lực công việc chưa tương xứng”, nhưng đáng ngại hơn là ngày càng nhiều vụ vi phạm đạo đức, càng nhiều vụ hành hung thầy thuốc không được giải quyết rốt ráo. Có cái gì đó bất thường ở đây trong mối tương quan thầy thuốc – bệnh nhân vốn đầm ấm từ ngày xa xưa.

Mối tương quan thầy thuốc – bệnh nhân đã có nhiều thay đổi, thưa bác sĩ? 

– Thời xa xưa, thầy thuốc là “phù thủy”, mối quan hệ là bất bình đẳng, cha chú, gọi dạ bảo vâng. Rồi khi ngành y bị thương mại hóa, bệnh nhân trở thành khách hàng, người tiêu thụ (consumer) còn thầy thuốc thành người cung cấp dịch vụ (health care provider) thì “khách hàng là Thượng đế”, nên phải chiều chuộng bệnh nhân, cung cấp càng nhiều dịch vụ càng tốt để làm… kinh tế!

Mới đây, ở Mỹ đã có một phim báo động: Một nền y học vì đồng tiền (Money-driven Medicine). Cả hai mối tương quan đó đều không tốt, không phải. Ngày nay khuynh hướng là cần có sự hợp tác, đồng thuận hai chiều và cần tôn trọng tính tự chủ của hai bên (autonomy). Vì thế vai trò truyền thông giữa thầy thuốc bệnh nhân trở nên rất quyết định, nên đã có khái niệm “truyền thông trị liệu” (therapeutic communication).

Người thầy thuốc hôm nay cần có nền tảng văn hóa rộng. Học về truyền thông, về khoa học hành vi (tâm lý, xã hội, nhân chủng…), về giáo dục sức khỏe, nâng cao sức khỏe, quan tâm tới chất lượng cuộc sống chứ không chỉ biết chữa bệnh tật. Mô hình bệnh tật nay cũng đã thay đổi. Bệnh nhân ngày càng trở thành “thầy thuốc” cho chính mình, không bị lệ thuộc vào thầy vào thuốc như xưa. Thế nhưng cũng có những nguy cơ như dựa vào thông tin trên Internet bệnh nhân tự chẩn đoán, tự điều trị dẫn đến những hậu quả đáng tiếc khác.

Một cuộc sống hạnh phúc, một cá nhân hạnh phúc, theo quan điểm của ông là gì?

– Có thứ hạnh phúc bền bỉ, lâu dài và có thứ hạnh phúc mong manh, chốc lát. Một người trúng số độc đắc sẽ rất hạnh phúc, một người đoạt vương miện hoa hậu sẽ rất hạnh phúc… Nhưng đó thường là hạnh phúc trong chốc lát, vì chẳng bao lâu nó bay biến… Hạnh phúc lâu dài thì đó chính là sự an lạc trong thân tâm. Có thể tóm trong mấy chữ là từ bi hỷ xả. Có tâm Từ ái thì tâm hồn luôn rộng mở, biết yêu mình, yêu người, yêu thiên nhiên, biết bảo về môi trường sống, môi trường văn hóa tốt đẹp; có tâm Bi mẫn thì biết sẻ chia, đùm bọc, giúp đỡ… Có tâm Hỷ thì xóa bỏ được lòng ghen ghét, ganh tỵ, hận thù và có tâm Xả thì biết đủ, kham nhẫn tri túc…Thứ hạnh phúc đó có thể sẻ chia, lan tỏa.

 

Hiện nay trong thời đại đầy bất trắc, lo âu, một số quốc gia đã đi tìm một thứ hạnh phúc bền bỉ lâu dài cho quốc dân qua khái niệm GNH (Gross National Happiness = Tổng hạnh phúc quốc gia) thay vì GNP (Gross National Product = Tổng sản phẩm quốc nội) là chỉ dựa trên tăng trưởng kinh tế đơn thuần. Người ta nhận ra nhiều quốc gia có tăng trưởng kinh tế cao mà người dân không có được hạnh phúc. GNH dựa trên 4 yếu tố chính: bảo vệ môi trường thiên nhiên, môi trường văn hóa, sức khỏe và tuổi thọ, chánh quyền vì dân…

Tóm lại, hạnh phúc cá nhân quyện trong hạnh phúc tổng thể.

Trân trọng cảm ơn bác sĩ đã chia sẻ với bạn đọc Thế Giới Tiếp Thị Online.

HOA ĐINH

…………………………………………………………………………………..

Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, nguyên Giám đốc Trung tâm Truyền thông – giáo dục sức khỏe, được biết đến với nhiều tư cách: bác sĩ, nhà văn; nhà thơ, nhà tư vấn tâm lý…

Ông đã xuất bản 40 tác phẩm với nhiều chủ đề, cho nhiều đối tượng, lứa tuổi khác nhau. Một số tác phẩm của ông được tái bản nhiều lần và được công chúng yêu thích: Già ơi chào bạn, Gió heo may đã về, Thư gửi người bận rộn, Nghĩ từ trái tim, Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng, Những người trẻ lạ lùng, Viết cho tuổi mới lớn…

……………………………………………………………………………………

Lời Ngỏ: ”KHI NGƯỜI TA LỚN”

By Để lại bình luận

 

KHI NGƯỜI TA LỚN

Nói với tuổi “teen”

 Teen, đó là lứa tuổi từ 10 – 19 theo quy định của Tổ chức sức khỏe thế giới (WHO). Trong suốt 9 – 10
năm trời đó, các em phải trải qua một giai đoạn khó khăn nhất của cuộc sống với nhiều bất trắc, nguy cơ, nhưng cũng đầy tiềm năng và triển vọng. Các em như con sâu nằm trong kén, phải vặn mình chuyển hóa để trở thành một cánh bướm đầy màu sắc nhởn nhơ bay lượn giữa bầu trời xanh.
Đó là lứa tuổi với nhiều thay đổi lớn lao và đột ngột, làm ngỡ ngàng không chỉ cho người lớn mà còn
cho chính các em. Thế giới bí mật của những thay đổi đột ngột về thể chất đó nếu không được hướng
dẫn thấu đáo, tường tận, sẽ gây hoang mang, sợ hãi không cần thiết, dễ dẫn đến những hành vi có hại
không ngờ. Nhưng những thay đổi trong cảm xúc, trong các mối quan hệ trong gia đình và xã hội mới
thật là phức tạp, đáng lo ngại. Tình trạng tự tử, bỏ nhà đi bụi, tâm thần ngày càng báo động ở lứa tuổi này trong nhịp sống thay đổi nhanh chóng nhiều khi vượt cả ra ngoài tầm kiểm soát. Điều cốt lõi lại chính là ở các em, chính bản thân các em, không phải ai khác.
Chỉ có ta mới cứu nổi ta thôi. Ta cần trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ đối với cuộc sống. Trang bị
từ bên trong kia. Nội lực mà thâm hậu rồi thì không còn sợ tác động gì từ bên ngoài. Sự tự trui rèn này
không thể dựa vào nhà trường, dựa vào bè bạn, người ngoài được. Mỗi người tự trang bị cho mình, để có thể đứng trên đôi chân của mình. Gần đây nhiều bạn trẻ mới mười tám đôi mươi đã là những tấm gương sáng lập nghiệp, vào đời, tiến thân bằng con đường riêng của mình, thật đáng khâm phục. Bên cạnh đó cũng không ít những trường hợp gục ngã, đáng tiếc trong khi tưởng là có nhiều điều kiện tốt nhất để vươn lên. Vấn đề là ý chí, là nghị lực. Cái mà không ai có thể cung cấp, biếu tặng cho ta được.
Về sức khỏe, một hành vi hình thành từ lứa tuổi teen sẽ có tác động kéo dài suốt cả cuộc đời. Một teen
uống rượu sẽ nhanh chóng thành một người nghiện rượu, một teen hút thuốc sẽ nhanh chóng góp phần
gia tăng tỷ lệ tử vong vì ung thư phổi trong tương lai…
Một bác sĩ chuyên khoa tuổi teen sau nhiều năm chiêm nghiệm bảo: Chỉ có mỗi một liều thuốc để chữa, đó là thời gian! Phải, chỉ có thời gian, vì không bao lâu nữa, một teen hôm nào sẽ trở thành một người lớn, chững chạc vào đời và cái tuổi mộng mơ “một thời trẻ dại” kia đã lùi vào dĩ vãng, đã xóa dần trong ký ức, cho đến một hôm trong gia đình bỗng xuất hiện một làn sóng teen mới, một dòng thác lũ mới đang ào ạt kéo đến. Không có gì ngăn được sóng, chặn được thác, mà chỉ có cách khơi dòng để làm… thủy điện!
Một cậu bé thấy tội nghiệp một con sâu bướm đang oằn mình trong tổ kén đã xé toang cái kén giúp sâu mau chóng được giải thoát, nhưng lạ thay, con bướm non đã trở nên què quặt, lăn lộn mà không cất cánh bay lên được nữa. Bướm non cần trải nghiệm, trui rèn, cần bước qua những nỗi khó khăn kia để hoàn thành một tiến trình hóa bướm. Teen cũng vậy. Đó là lúc học thành người, học nên người.
Những bài viết nhỏ này dành cho em, và có thể cho cả các bậc phụ huynh, nhằm chia sẻ ít nhiều kinh nghiệm của một người thầy thuốc, một phụ huynh và cũng là một… teen cách đây hơn nửa thế kỷ… về rèn luyện trí đức, về học hành thi cử, về lối sống, về mối quan hệ cha mẹ và con cái…
Tuổi “hồng” là một tuổi đặc biệt, rất đặc biệt. Nó không còn “xanh” nữa, mà nó cũng chưa hẳn “đỏ”, nói khác đi, nó đang chuyển từ xanh sang đỏ, chuyển từ sống sít qua chín chắn. Cái giai đoạn đó tuyệt đẹp nhưng cũng rình rập rất nhiều nguy cơ. Đó là tuổi chuyển tiếp, có những thay đổi lớn và đột ngột. Tự dưng cao vọt lên, tự dưng bể tiếng, tự dưng xuất tinh đầy quần, tự dưng kinh nguyệt, tự dưng tim rung động, ngất ngây, đau khổ. Người ta lãng mạn, mộng mơ, lý tưởng, muốn chứng tỏ, đó là thời điểm dễ bị… dụ nhất vào những cuộc đua đòi, thuốc lá, ma túy, tốc độ. Sự kiểm soát bên ngoài bởi cha mẹ, thầy cô không còn nữa, vì “con đã lớn”, mà chuyển thành sự tự kiểm soát, kiểm soát bên trong, mà sự kiểm soát này chưa định hình, chưa kinh nghiệm. Người ta nhiều lúc muốn là người lớn để tự lập, tự quyết mà nhiều lúc lại cứ muốn là trẻ con để được nuông chiều. Đây là lúc mà cả “hai phe” đều cần sự hiểu nhau, phe cha mẹ và phe con cái. Cha mẹ lúc đó cũng… khổ lắm, loay hoay lắm, vì họ cũng bước vào một lứa tuổi khác, cũng nhiều xáo trộn tâm sinh lý khác, tuổi hườm hườm và cha mẹ con cái cứ thế mà… ngút nhau, hầm hầm nhau, cay đắng nhau, thương mà không thể tỏ bày như xưa nữa.
Đó là lúc tuổi “teen” rất cần một sự thấu cảm và giúp đỡ của người lớn, cần có sự tôn trọng, biết lắng nghe, biết giữ bí mật, chân thành chia sẻ của người lớn. Người lớn, không nhất thiết là cha mẹ. “Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì”! Cần có một ông chú, ông cậu, bà dì, bà cô. Cần có một thầy cô giáo. Ông cha cố cũng được. Ông sư cũng tốt. Một người đàn anh, đàn chị để có thể chia sẻ. Hoặc một bác sĩ. Một phòng tham vấn, tại sao không?

Sài Gòn, 2017
Bs. Đỗ Hồng Ngọc

Càphê Thứ 7: Trao đổi về Thiền ”Quán Niệm Hơi Thở”

By Để lại bình luận

Thư gởi bạn xa xôi,

Càphê Thứ7: Trao đổi về Thiền “Quán Niệm Hơi Thở” dưới góc độ khoa học

Thứ bảy 20.1.2018, Cà phê Thứ7 của nhạc sĩ Dương Thụ có một buổi sinh hoạt “Gặp Gỡ & Đối Thoại” đầu năm khá thú vị về Thiền Quán Niệm Hơi Thở (Anapanasati), do Bs Đỗ Hồng Ngọc phụ trách và Gs Nguyễn Văn Trọng ”chủ trì”!

Thú vị vì trước đó một tuần, Gs Trọng đã có buổi trình bày về cuốn sách mới dịch của ông: Một hướng dẫn cho người bối rối của E.F.Schumacher.  Có vẻ như buổi nói chuyện chủ đề Thiền ”Quán niệm hơi thở” của mình cũng là để giới thiệu một cách cụ thể hơn giúp cho người ta “bớt bối rối, bớt hoang mang” trong một xã hội ngày càng có vẻ phức tạp chăng nên có khá đông bạn bè tham dự.

Trong Lời dẫn, mình đã viết:

Hơn hai ngàn năm trăm năm trước, một nhà minh triết phương Đông – Đức Phật – bảo đừng vội tin, hãy đến nếm thử đi rồi biết! Đến là thực hành. Nếm thử là cảm nhận. Phải tự mình thực hành và tự mình cảm nhận. Không thể nhờ ai khác. Rồi Ngài vạch ra một con đường “thoát khổ” cho chúng sanh:

« Đây là con đường độc nhất dẫn tới thanh tịnh cho chúng sanh, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh trí, chứng đắc Niết-bàn »…(Satipathana, Thích Minh Châu dịch).

Đó là Thiền Anapanasati còn được gọi là An-Ban Thủ Ý, “Nhập tức xuất tức niệm” hay Quán Niệm Hơi Thở. Ana là thở vào, Apana là thở ra và Sati là niệm, là nhớ, nghĩ.  

Chỉ có vậy thôi sao ? Chỉ có vậy. Mà vô vàn.

Gần đây các nhà y sinh học, tâm lý học, hợp tác cùng các nhà sư, dùng các kỹ thuật mới như EEG, PET, fMRI…  nhằm khám phá những “bí nhiệm” của Thiền để ứng dụng vào đời sống. Hiệu quả đã có thể chứng minh. Nhưng Thiền Phật giáo không dừng ở đó, mà còn nhằm đến sự giải thoát, giác ngộ.

Thời nay dù vật chất ngày càng đầy đủ, khoa học kỹ thuật tiến bộ như vũ bão mà đời sống con người thì ngày càng căng thẳng, lo âu, luôn sống trong đe dọa của chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh… Gần đây, một thứ bệnh mới, trầm trọng, khó chữa là S.A.D, chữ viết tắt của Stress (căng thẳng), Anxiety (lo âu, sợ hãi) Depression (trầm cảm). Các nhà Tâm lý trị liệu, các nhà y học, phải tìm đến Thiền định đã có từ ngàn xưa để chữa trị như MBSR, MBCT… Ngành Giáo dục Mỹ gần đây cũng đưa ra một chương trình giảng dạy về sự Tử tế, gọi là Kindness Curriculum, cũng lại dựa trên Thiền định.

Buổi trao đổi hôm nay chỉ nhằm cung cấp thêm một cái nhìn từ góc độ y sinh học của một người thầy thuốc về Thiền Quán Niệm Hơi Thở.

BTC cho biết gần trăm người hiện diện, vì phòng ốc quá hẹp, một số không ít phải ra về. Tuy nhiên, vì có thực hiện live stream nên đã có trên 800 người theo dõi qua facebook.

Hôm đó có nvquyen quay một video clip, nay mai sẽ post lên đây để nếu muốn bạn có thể theo dõi chi tiết. Hôm nay bạn xem trước vài hình ảnh thôi nhé.

Hôm nay cũng sẽ trả lời vài câu hỏi của các bạn đồng nghiệp trẻ (chừng mươi bác sĩ, dược sĩ tham dự) muốn mình chia sẻ một chút kinh nghiệm riêng về ”tào lao” sao cho thành công. Thực tế, mình chẳng bao giờ có sự chuẩn bị nghiêm túc ”giáo trình giáo án” chi cả, chỉ là trao đổi, đối thoại thôi mà, những điều từ trong bụng, từ kinh nghiệm bản thân, với tất cả sự chân thành thế thôi.

Dĩ nhiên trước mỗi buổi ”tào lao” như vậy, mình cũng tự hỏi: Nói với ai đây? Nói cái gì đây?… như thường lệ, và ghi chú vòng vèo một ”sơ đồ” để giúp trí nhớ. Thực tế, tùy đối tượng mà sơ đồ này hoàn toàn có thể ”sụp đổ”, không được ngó tới! Vậy đó, cho nên buổi giao lưu thường rất nhẹ nhàng, vui vẻ. “Vui thôi mà”.

Thứ hai, mình không thích trình chiếu slides. Nó có vẻ ”bó buộc” quá, cứng ngắc quá, trang trọng quá… Chỉ ở một số trường hợp mới phải dùng đến. Lạm dụng không nên. Thực tế khi không có máy chiếu, bị cúp điện… thì có thể bị gãy đổ. Trao đổi, giao lưu, trò chuyện trực tiếp bao giờ cũng sinh động hơn, ”tâm truyền tâm” hơn, không bị máy móc, kỹ thuật che lấp. Nhớ Socrates cũng thường đứng ngoài đường mà trò chuyện, Phật cũng ngồi dưới gốc cây mà ”thuyết” đó thôi…

Dĩ nhiên đây chỉ là những câu trả lời cho buổi ”phỏng vấn bỏ túi” của mấy bạn đồng nghiệp trẻ về ”kinh nghiệm tào lao” đó thôi (!).

 

”Lá bùa” để giúp trí nhớ cho buổi giao lưu!

 

 

 

 

Đỗ Hồng Ngọc và Nguyễn Văn Trọng thoải mái trong một buổi cà phê sáng thứ bảy!

 

 

Sử dụng Flipchart để viết vẽ rất tiện, linh hoạt hơn dùng máy chiếu slides.

Thở bụng: Cơ hoành là cơ hô hấp chính, chịu trách nhiệm 80% hoạt động hô hấp.

Trung khu hô hấp nằm bên ngoài vỏ não. ”Quán niệm hơi thở” giúp ”giải phóng” vỏ não, nơi tiêu thụ quá nhiều năng lượng cho những chuyện vô bổ!

Buổi trò chuyện khá sôi nổi, hào hứng. Nhiều câu hỏi-đáp thực tế, trao đổi kinh nghiệm bản thân…

 

Hẹn thư sau,

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

“Bí quyết sống khỏe”

By Để lại bình luận

 

”Bí quyết sống khỏe”

Ghi chú: Ngày Thứ bảy 16.12.2017 vừa qua, trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch Tp.HCM tổ chức một buổi ”hội thảo” về Bí quyết sống khỏe dành cho các bệnh nhân đang sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại Phòng Khám Bác sĩ Gia đình của Trường.

PGS TS BS Nguyễn Thanh Hiệp, hiệu phó, tha thiết mời tôi đến chia sẻ đôi điều… Tôi hỏi em muốn tôi nói về vấn đề gì? Hiệp (một học trò cũ của tôi) bảo Thầy muốn nói gì cũng được! Tôi có được 30 phút. Vì còn nhiều chuyên gia khác (Tâm lý có cô TS Lý Thị Mai, Dinh dưỡng: TS Bs Yến Phi, Nhi khoa TS Bs Hiệp, Bs Bình, Thể dục thể thao: Bs Song Hà…).

 Tôi chỉ dùng flipchart (bảng giấy) để vừa nói, vừa viết, vẽ… cho gọn vì dự định chỉ nói ” ba điều bốn chuyện” là xong. Tuy vậy cũng có Bs Nguyên Hùng, bộ môn Khoa học hành vi – Giáo dục sức khỏe do tôi phụ trách trước đây, ghi lại hình ảnh này. Hùng không ”chuyên nghiệp” lắm nên âm thanh và hình ảnh không được rõ. Tuy vậy, một số bạn ở xa không tham dự được muốn tôi cứ ”post” lên… coi chơi cho vui. Thôi thì…

Cảm ơn Nguyên Hùng, cảm ơn nvquyen,

Đỗ Hồng Ngọc.


 

 

 

Trường thuốc Sài Gòn ngày tháng cũ

By Để lại bình luận

 

Trường thuốc Sài Gòn ngày tháng cũ

06:33 AM – 26/11/2017                      Thanh Niên

Đi ngang góc đường Võ Văn Tần – Lê Quý Đôn (TP.HCM) ai cũng biết số nhà 28 Võ Văn Tần là Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, nhưng ít người rõ nơi này ngày xưa là chùa Khải Tường, được lập theo lệnh vua Minh Mạng để ghi dấu tích nơi ngài chào đời và sau đó là Trường thuốc Sài Gòn.

 

Trường Y khoa Đại học đường tại số 28 đường Trần Quý Cáp, nay là Võ Văn Tần   ẢNH: T.L

 

Nơi tập hợp những giáo sư cự phách

Người Pháp đã chiếm ngôi chùa để lập đồn lính. Đến tháng 12.1860 viên đại úy Barbet, chỉ huy trú đóng, bị nghĩa quân phục kích giết chết. Khoảng năm 1947 thì số nhà 28 này tấp nập sinh viên (SV) trường thuốc. Trường thuốc ngày xưa mang tên Y Dược hỗn hợp Đại học đường (Faculté mixte de Médecine et de Pharmacie) được thành lập sau Hiệp định Genève. Trước năm 1947, đây là chi nhánh của Trường Y khoa Đông Dương thuộc Viện Đại học Đông Dương đặt ở Hà Nội.

Trường thuốc y dược hỗn hợp này ít được biết đến vì chẳng có ngôi trường to đùng như bây giờ. Trường thuốc ngày ấy được đặt trong một tòa nhà cũ kỹ, trước kia là nhà của một bà bác sĩ, lùi mình vào giữa một sân rộng với rào cây xanh tươi, mang số 28 ở góc đường Testard – Barbet một vùng yên tĩnh, ít ai qua lại. Vì trường đặt trong một ngôi biệt thự, chẳng cải tạo lại nên giảng đường là những phòng nhỏ bé, chật hẹp.

 

Bài phóng sự Trường thuốc Sài Gòn của báo Đời Mới (năm 1959) cho biết: “Chỉ có ba gian ở tầng lầu trên dùng cho cả hai trường y dược nên nhiều khi không đủ, SV phải đi học nhờ ở những nơi khác như Viện Pasteur, ở phòng thí nghiệm vật lý học đường hay ở ngay nhà xác Chợ Rẫy khi học giải phẫu. Tại trường, lớp học chỉ vừa đủ để chứa một ít SV nên mỗi năm vô thêm người là cả vấn đề. Lúc sơ khai, nhà trường đóng những bàn nhỏ vừa cho hai người ngồi. Gặp phải “nạn nhân mãn”, ông viện trưởng nghĩ ra một diệu kế là cưa ngay mặt bàn làm hai theo chiều dài để tăng số bàn gấp đôi…”. Các “ông thầy” Nguyễn Chấn Hùng, Đỗ Hồng Ngọc, Trần Đông A, Ngô Thế Vinh, Trương Thìn…. thuở SV chắc đã từng ngồi trên những cái bàn này?

 

Dù nhỏ và chật hẹp như vậy nhưng vào đầu năm 1960, Trường Y Dược hỗn hợp có một dàn giáo sư (GS) cự phách. Được biết đến là GS Khoa trưởng Phạm Biểu Tâm, Phụ tá khoa trưởng là GS Ngô Gia Hy và 83 GS – bác sĩ (BS) Việt lẫn nước ngoài như GS Trần Quang Đệ, GS Nguyễn Đình Cát, GS Trần Ngọc Ninh, GS Nguyễn Ngọc Huy, BS giảng sư Trần Lữ Y, Bùi Duy Tâm, Nguyễn Phước Đại… Khoảng đầu thập niên 1960, Trường Y Dược hỗn hợp tách ra và đổi tên thành Y khoa Đại học đường.

 

Thời nào cũng vậy, mộng ước của cha mẹ của các cô gái là kiếm được chàng rể “BS, kỹ sư” cho nở mày nở mặt với thiên hạ. Tôi thì không dám mơ trở thành BS vì chỉ ham chuyện văn chương còn những thằng bạn tôi, khi còn học trung học đã mơ đời BS nên từ khi lên lớp đệ tam (lớp 10) đã chọn ban A để dễ dàng thi lấy chứng chỉ SPCN (Sciences Physiques, Chimiques et Naturelles) hoặc chứng chỉ sinh lý – sinh hóa. Khi có chứng chỉ này được xem như vào lớp dự bị y khoa. SV phải vượt qua kỳ thi tuyển vì sĩ số có hạn. Niên khóa 1971 – 1972, 952 thí sinh dự thi nhưng chỉ có 203 người vượt vũ môn (trong đó 65 nữ SV). Sau 6 năm học tập và thực tập tại các bệnh viện (chưa kể năm dự bị), SV được xem là y sĩ và có thể hành nghề tại các bệnh viện. Nhưng nếu muốn có được bằng BS y khoa, y sĩ phải trình một luận án trước một hội đồng gồm 5 thành viên. Bằng BS y khoa do trường y khoa cấp được xem là tương đương với văn bằng y khoa nước ngoài.

 

GS Phạm Biểu Tâm nói chuyện với SV tại tòa nhà số 28 đường Testard, sau đổi lại là Trần Quý Cáp (nay là Võ Văn Tần) ẢNH: LIFE

 

Ngôi trường mới của thầy thuốc

 

 

 

Ngày 9.5.1963 là ngày đặt viên đá đầu tiên xây dựng trung tâm giáo dục y khoa (TTGDYK) tại đường Hồng Bàng (Chợ Lớn), nay là Đại học Y Dược TP.HCM, với thiết kế của công ty kiến trúc Mỹ Smith, Hinchman&Grylls và đoàn kiến trúc sư VN do kiến trúc sư Ngô Viết Thụ hướng dẫn. Bắt đầu từ năm 1961, hai bên đã cộng tác để thiết lập đồ án kiến trúc nói trên. Khoảng tháng 6.1962, hai bên đã hoàn thành đồ án xây cất TTGDYK với đầy đủ các chi tiết. Trường có nhiều phòng thí nghiệm, những giảng đường với 200 chỗ ngồi, một đại thính đường với 450 chỗ ngồi, một thư viện 200 chỗ ngồi, một quán cà phê và một bệnh viện y khoa. Với cơ sở lớn như vậy, hằng năm chỉ có độ 200 BS y khoa và 50 nha sĩ tốt nghiệp.

Sau ba năm xây dựng, ngày 16.11.1966, chính quyền Sài Gòn đã làm lễ khánh thành TTGDYK với kinh phí xây dựng là 150 triệu đồng. GS Phạm Biểu Tâm đã đọc một bài diễn văn khai mạc trong đó có đoạn đáng chú ý: “Trung tâm này sẽ xứng danh là một TTGDYK vào bậc nhất nhì vùng Đông Nam Á”.

Sau này, trường được gọi là Y khoa Đại học đường Sài Gòn trực thuộc Viện Đại học Sài Gòn. Trong gần 10 năm cộng tác giữa hai phía, trường đã hợp tác chặt chẽ với 20 bộ môn của 19 trường y tại Mỹ. Ngoài việc 140 giảng viên VN được huấn luyện tại Mỹ từ 6 tháng đến 6 năm, phía Mỹ đã gửi đến VN lượng sách, báo đồ sộ cho thư viện và một lực lượng ban giảng huấn hùng hậu với 171 giảng viên, trong đó 22 chủ nhiệm bộ môn, 37 giảng viên hợp tác dài hạn, 112 hợp tác ngắn hạn, với những tên tuổi lớn của y khoa Mỹ lúc bấy giờ. Từ ngôi trường y khoa này, xuất hiện một loạt BS tài ba, những GS – tiến sĩ y khoa đầu ngành nổi tiếng tại VN hiện tại. Nhiều thế hệ BS kế tục, đã và đang được đào tạo bởi các GS-BS thi đậu vào TTGDYK năm đầu tiên.

Năm 1976, các trường Y khoa Đại học đường Sài Gòn, Dược khoa Đại học đường Sài Gòn, Nha khoa Đại học đường Sài Gòn và Trường Đào tạo cán bộ y tế miền Nam hợp nhất thành Trường đại học Y Dược TP.HCM trực thuộc sự quản lý của Bộ Y tế.

 

Từ năm 1947 đến nay, 70 năm qua, Trường đại học Y Dược TP.HCM ngày càng phát triển, cũng nên nhớ lại địa chỉ 28 Võ Văn Tần – nơi xưa kia đã có một trường đào tạo những sinh viên trường thuốc “sẽ săn sóc miễn phí cho người nghèo và không bao giờ đòi hỏi một thù lao quá đáng so với công việc làm” (trích lời thề Hippocrates do BS Nguyễn Đình Cát dịch).

Lê Văn Nghĩa

(báo Thanh Niên)

…………………………………………………………………………………………

Trường Đại học Y khoa Sài Gòn

Trường Đại học Y khoa Sài Gòn là trường đại học đào tạo bác sĩ y khoa của Việt Nam Cộng hòa. Đây là một phân khoa đại học của Viện Đại học Sài Gòn.

Trường Đại học Y khoa đầu tiên ở Việt Nam là Trường Y khoa Đông Dương thuộc Viện Đại học Đông Dương (tiếng Pháp: Université de l’Indochine) đặt ở Hà Nội. Năm 1946 mở thêm một trường phụ thuộc ở Sài Gòn với tên Faculté de Médecine et de Pharmacie de Hanoi, Section de Saigon. Sau Hiệp định Genève năm 1954, cơ sở và nhân sự được dời từ ngoài Bắc vào Sài Gòn dưới tên mới: Faculté de Médecine et de Pharmacie, Université de Saigon. Đó là khởi điểm của trường Y khoa riêng của Sài Gòn. Khoảng 2/3 sinh viên y khoa Hà Nội cùng các giáo sư cũng di cư vào Nam tăng sĩ số và giảng viên.

Trụ sở của trường là số 28 đường Testard gần góc với đường Barbé (sau năm 1955 đổi là Trần Quý Cáp và Lê Quý Đôn). Đó nguyên là đất cũ của ngôi chùa Khải Tường lịch sử. Sang thời Pháp thuộc chùa bị phá. Lấp lên trên nền chùa cũ là biệt thự tư gia. Năm 1940 nữ bác sĩ Henriette Bùi, mở dưỡng đường sản phụ khoa ở đó. Bà là nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam, cũng là con gái của nghị viên Bùi Quang Chiêu, một nhân vật chính trị quen thuộc ở Nam Kỳ. Bà đã hiến biệt thự cho chính phủ để trường có nơi hoạt động.

Năm 1955 Bệnh viện Bình Dân được lập để làm nơi thực nghiệm giải phẫu, bổ túc thêm cho Bệnh viện Chợ Rẫy. Năm 1956 thì mở Bệnh viện Nhi đồng trên đường Sư Vạn Hạnh; đó là cơ sở y tế đầu tiên tại Việt Nam dành riêng cho nhi khoa.[4] Cùng năm đó Trường mở riêng Cơ thể học Viện ở đường Trần Hoàng Quân, cạnh Bệnh viện Hồng Bàng.

Tháng Tám năm 1961, Trường tách Y khoa và Dược khoa làm hai. Năm 1963 thì tách Nha khoa ra khỏi. Cũng vào những năm này các giáo sư người Pháp lần lượt giải nhiệm và ban giảng huấn chuyển qua tay người Việt. Năm 1962 là năm cuối cùng bằng Bác sĩ Y khoa của Viện Đại học Sài Gòn được công nhận tại Pháp.

Trường Đại học Y khoa giữ nguyên địa chỉ ở số 28 đường Trần Quý Cáp đến Tháng Sáu năm 1966 thì dọn đến địa điểm mới là Trung tâm Giáo dục Y khoa vừa hoàn tất trên Đại lộ Hồng Bàng. Kinh phí 4 triệu rưởi Mỹ kim một nửa do cơ quan USAID của Hoa Kỳ tài trợ với sự trợ lực của Hội Y khoa Hoa Kỳ (American Medical Association, AMA), 50% góp từ ngân sách quốc gia Việt Nam Cộng hòa. Cơ sở mới được một nhóm kiến trúc sư Mỹ Việt thiết kế, trong đó Công ty CRS (Houston) là trưởng nhóm Hoa Kỳ, và Văn phòng tư vấn kiến trúc của KTS Ngô Viết Thụ là trưởng nhóm Việt Nam. Sau khi xây dựng xong, nhóm kiến trúc sư Mỹ Việt đang tiến hành thiết kế bệnh viện Y khoa thực hành cho trường Y tại một khu đất lân cận (có sân bay trực thăng) nhưng phải ngưng khi chính thể Việt Nam Nam Cộng hòa sụp đổ.

Ở Gia Định thì đặt Trung tâm Thực tập Y khoa trong Bệnh viện Nguyễn Văn Học dưới sự điều hành của Tổng quản đốc làm nơi sinh viên y khoa đem áp dụng kiến thức điều trị.

Ngoài 1 năm đầu dự bị khoa học tổng quát, học trình y khoa chính quy là sáu năm theo khuôn mẫu y khoa Pháp. Hai năm đầu học các môn cơ thể học, mô học, sinh hóa học, sinh lý, và triệu chứng học. Năm thứ ba và tư học các môn cơ thể bệnh lý, nội khoa và ngoại khoa. Cũng hai năm này sinh viên bắt đầu đi thực tập ở các bệnh viện.

Năm thứ năm và sáu chuyển sang các môn bệnh lý chuyên môn: nhi khoa, sản phụ khoa, tâm thần… và tăng thời gian thực tập ở các bệnh viện.

Năm thứ sáu cũng là năm hoàn tất luận án.

 

Một buổi trình luận án 1960

Sau buổi trình luận án của 2 Bs tân khoa: Nguyễn Khắc Minh, Đào Hữu Anh tại Đại học Y Khoa Sài Gòn (1960); với Hội đồng Giám khảo, hàng trước từ trái: Giáo sư Nguyễn Hữu, Giáo sư Phạm Biểu Tâm, Giáo sư Trần Đình Đệ, Giáo sư Trịnh Văn Tuất. (Bs Nguyễn Khắc Minh, Bs Đào Hữu Anh, cả hai đều trở thành giáo sư của trường Y Khoa sau này).

 

Đọc Lời thề Hippocrate

 

Serment d’Hippocrate:

 “ En présence des Maîtres de cette école, de mes chers Condisciples et devant l’Effigie d’Hippocrate, je promets et je jure, au nom de l’Être Suprême, d’être fidèle aux lois de l’honneur et de la probité dans l’exercice de la Médecine. Je donnerai mes soins à l’indigent et n’exigerai jamais un salaire au-dessus de mon travail. Admis dans l’intérieur des maisons, mes yeux n’y verront pas ce qui s’y passe, ma langue taira les secrets qui me seront confiés, et mon état ne servira pas à corrompre les mœurs ni à favoriser le crime. Respectueux et reconnaissant envers mes Maîtres, je rendrai à leurs enfants l’instruction que j’ai reçue de leurs pères.

Que les homes m’accordent leur estime si je suis fidèle à mes promesses!

Que je sois couvert d’oppobre et méprisé de mes confrères si j’y manque!

……………………………………………………………………………………….

(theo Tài liệu Dr HKCUONG)

 

“Chân dung Văn Học Nghệ Thuật & Văn Hóa” của Ngô Thế Vinh

By Để lại bình luận

Vài nét về “Chân dung Văn Học Nghệ Thuật & Văn Hóa”

của Ngô Thế Vinh

Đỗ Hồng Ngọc (Đỗ Nghê)

 

 

Ngô Thế Vinh là một thầy thuốc, một bác sĩ y khoa. Nên dù là một nhà văn, nhà báo, nổi tiếng với nhiều tác phẩm, đặc biệt những cuốn sách viết về dòng Mekong gần đây của anh, thì người ta vẫn thấy thấp thoáng bóng blouse trắng. Anh luôn nhìn con người như một tổng thể, thân tâm nhất như. Cho nên những bài viết của anh về các văn nghệ sĩ và các nhà văn hóa trong cuốn tuyển tập này luôn có những chi tiết, những góc nhìn của người thầy thuốc, lấp lánh tình người trong mỗi câu chữ.

 

Võ Phiến “nhà văn lưu đày”

Những ai từng đọc Võ Phiến, từng đọc “Đất nước quê hương’’ với nào áo dài, bánh tráng, tô cháo, chén chè, rụp rụp, đất nước, con người… thì coi bộ khi phải rời xa những thứ quấn quít đó của quê nhà, Võ Phiến đã khốn khổ thế nào!

Trong bài ‘’Một cốt cách ở đời’’ về cuốn sách có tựa là Cuối Cùng của Võ Phiến, tôi viết:

“Suốt một đời người đeo đẳng văn chương chữ nghĩa, chẻ sợi tóc làm tư, lặn lội vào những nẻo u uẩn ngóc ngách của lòng người, bỗng dưng cuối cùng hiện ra trước mắt một vầng sáng: Mộc Mạc

Xưa từng có xóm có làng

 Bà con cô bác họ hàng gần xa

Con trâu, con chó, con gà

Đàn cò, lũ sẻ, đều là cố tri.
(…)

Rồi bây giờ:

Thân tàn đất lạ chơi vơi
Trông lên chỉ gặp bầu trời là quen.

(Mộc Mạc, Võ Phiến)
Một người như thế thì đúng là một kẻ bị lưu đày. Lưu đày tự trong tâm khảm. Cho nên thầy thuốc Ngô Thế Vinh đã có một chẩn đoán chính xác, chỉ cần một dấu chứng (sign): ‘’… bữa ăn ở nhà ông bà Võ Phiến với bánh tráng thuần túy Bình Định nhúng nước, chấm nước mắm nhỉ chanh ớt đỏ au…” Rồi anh cho biết thêm: chanh, ớt đều hái ở vườn nhà, ngay tại Mỹ quốc!

 

Đinh Cường “đốn ngộ’’

Đinh Cường từng nói: “Tôi đã vẽ trong mọi hoàn cảnh, nơi chốn. Không biết để làm gì. Có lúc gần như tuyệt vọng, đôi khi thấy mình được cứu rỗi. Và tôi lại tiếp tục vẽ, tiếp tục suy nghiệm”.

Và, Huỳnh Hữu Ủy nhận xét về tranh Đinh Cường :“Không rực rỡ, không lạc điệu, một chất màu ủ và quánh mà vẫn nhẹ nhàng và reo ca như vàng kim. Một thứ dạ kim với bao nhiêu hào quang quay trở vào bên trong”. Phải. Quay trở vào bên trong. Là một Đinh Cường đốn ngộ vậy.

Ngô Thế Vinh cho biết có lúc Đinh Cường ‘’muốn loại bỏ mô thể /forme của sự vật để chỉ còn giữ lại cái chất liệu /matière thuần túy của sơn dầu” nhưng rồi cuối cùng anh vẫn trở về với hội họa tạo hình!

Bởi, “đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt” (TCS). Sắc tức thị không/ không tức thị sắc rồi đó thôi! Ngô Thế Vinh nói đúng: giờ đây không cần ký tên dưới bức tranh, người ta vẫn nhận ra là tranh của Đinh Cường.

Nhớ năm 1993, khi tôi ở Boston thì Đinh Cường gởi tôi: “Mỗi lần moa đến thác Niagara, moa đều có cảm giác muốn nhảy ùm xuống thác như con diều rơi cho vực thẳm buồn theo của TCS vậy”.

Rồi mới thôi (2014), Đinh Cường trong bài thơ Phương nào viết “gởi Đỗ Hồng Ngọc”:

Vậy đó. ngàn năm trước ngàn năm sau
chỉ nghe Không Lộ hú dài tiếng thơ
hữu thời trực thượng cô phong đỉnh
trường khiếu nhất thanh hàn thái hư

Những ngày tháng nằm bệnh của Đinh Cường, chúng tôi bàn bạc tìm nhiều cách cứu vãn tình thế, không xong, như trong bài Pain, Painter, Paintings dạo đó tôi đã viết:

… Thân Trọng Minh thầy thuốc/ lắc đầu sợ khó qua/ con trăng này, không chắc/ cơn đau đã dập vùi…/ Ngô Thế Vinh tìm kiếm/ một pain specialist/ cho một người painter/ suốt đời tìm cái đẹp… (ĐHN).

 

“Khoảng trống’’ Nghiêu Đề

Lần nọ, Ngô Thế Vinh xin một tấm hình của ông cậu tôi, Nguiễn Ngu Í. Anh nói để viết về Nghiêu Đề, một người bạn mà anh gọi là ‘’bạn tấm cám’’. Có một bài phỏng vấn Nghiêu Đề của Nguiễn Ngu I trên Bách Khoa thời đó (khoảng 1970), trong loạt bài Sống và Viết với… ; Sống và Vẽ với…v.v… Họa sĩ Nghiêu Đề bày tỏ quan điểm nghệ thuật của mình: Ở quê tôi, có một giống chim lạ, sắc trắng, và dáng mong manh lắm, thường bay một mình trong đêm trăng. Người ta bảo nó bay mãi lên cao, và tan vào mặt trăng, không bao giờ trở lại. Tên nó là Nguyệt. Tiếng hót hay vô cùng. Không biết vì sao tôi yêu nó. Chỉ biết mỗi lần nó bay ngang cùng tiếng hát đã làm tôi xúc động. Bây giờ tôi nghĩ Nghệ Thuật tôi muốn là một cái gì hết sức tự nhiên như tiếng hót của chim Nguyệt vậy’’…

Trong ‘’Người bạn tấm cám Nghiêu Đề’’, Ngô Thế Vinh cho biết: Đó là “… một người bạn không ham muốn sở hữu một thứ gì. Sự nghiệp của anh chỉ là những dấu chân chim trên cát, mau chóng bị xóa nhòa bởi lớp sóng thời gian”. Cho nên đã có rất ít bài viết về Nghiêu Đề cho đến nay. Anh muốn lấp ‘’khoảng trống” đó. Bài viết của Ngô Thế Vinh là một kỳ công, không chỉ đầy đủ tiểu sử, quan niệm sống, quan niệm sáng tác mà còn sưu tập được một số hình ảnh, bìa sách, bìa báo quý giá của Nghiêu Đề.

Và tôi thật sự giật mình khi được xem bức Bố Cục Sen của Nghiêu Đề, vẽ năm 1986 khi anh đến Mỹ. Nghiêu Đề từng trả lời Nguiễn Ngu Í : “Nói về mình đã khó, giải thích cả tác phẩm mình nữa, thì thật quá sức…”  nhưng với cảm nhận của một người thưởng ngoạn, tôi tự giải thích cho mình được quá chớ phải không? Tôi không tin cái đẹp của tranh chỉ ở ‘’chất liệu’’, màu sắc, ánh sáng, hình thể… mà cái chính vẫn là ý tưởng, dù nhiều khi còn nằm trong tiềm thức của người họa sĩ ‘’bất khả thuyết’’. Tranh Nghiêu Đề với tôi không chỉ để ngắm nghía, mà để ngẫm suy.

Bố Cục Sen là một. Bố Cục Sen dĩ nhiên không phải Sen. Sen chỉ là cái cớ. Hãy nhìn kỹ mà coi. Từ những làn sóng cuồn cuộn xô bồ dưới kia vươn lên nhưng búp sen e ấp rồi đột ngột tách ra, vút lên trời cao, một đóa sen vừa nở: thiếu nữ!

Mà thiếu nữ trong tranh Nghiêu Đề, đến thi sĩ Luân Hoán cũng choáng: “… thế gian được mấy góc trời / để tay Thánh chúa vẽ môi mắt tình / dẫu từ đường nét hiển linh / nghìn năm em vẫn một mình khói sương”…

Nhưng thiếu nữ ở đây cũng chẳng phải thiếu nữ. Đôi mắt to để nhìn rõ nhân gian, tiếng kêu trần thế, một tay nâng cành dương liễu, một tay rưới giọt cam lồ: Quán Thế Âm Bồ-tát!

Hình như Nghiêu Đề đã tìm ra một lối thoát, như tiếng hót của chim Nguyệt… bay ngang bầu trời!

Cảm ơn Ngô Thế Vinh đã lấp “khoảng trống Nghiêu Đề”.

 

Và, “Tìm lại thời gian đã mất”

Trong Tìm lại thời gian đã mất, viết về người Thầy của chúng tôi ở trường Y thời đó (Y khoa Đại học đường Saigon) – Giáo sư Y khoa Phạm Biểu Tâm – anh đã vẽ nên một nhân cách của vị thầy, một trí thức chân chính, bằng những hồi ức cảm động.

Viết về Thầy nhưng cũng là viết về một thế hệ những người áo trắng, từ thuở còn là sinh viên đến khi là người thầy thuốc trong buổi nhiễu nhương của cuộc chiến tương tàn. Cũng là đoạn hồi ký của chính anh, chính tôi, những ngày gian khó dưới mái trường Y đầy uy nghiêm, đầy lý tưởng. Ngô Thế Vinh học trên tôi một năm nhưng cùng chung mái trường Y khoa suốt 6-7 năm trời, cùng làm báo Tình Thương với nhau nên gần gũi, thân thiết. Dưới mắt tôi, anh là một người bạn thâm trầm, kín đáo, đa cảm, mà như ráng giấu đi những cảm xúc để chỉ bày tỏ trên trang viết!

Tôi còn nhớ khi thầy Phạm Biểu Tâm đón lứa tân sinh viên chúng tôi vào trường Y ở 28 Trần Quý Cáp Saigon, Thầy ân cần dặn dò: “Nghề Y là một nghề cao quý, nếu mình muốn cao quý, nhưng cũng là một nghề thấp hèn, nếu mình muốn thấp hèn!”. Rồi Thầy nói thêm: “Trong đời làm nghề Y, không tránh khỏi đôi khi lầm lỗi, nhưng chỉ nên là những lỗi nhẹ để ân hận mà không nên để phải hối hận!”.

Năm 1988, khi Saigon (tp HCM) chuẩn bị thành lập trường Y riêng (nay là ĐHYK Phạm Ngọc Thạch), tôi đã đến thăm Thầy, xin thầy cho vài lời chỉ dạy. Thầy nói, “Trước hết phải Nghiêm”. Đúng vậy. Sinh mệnh bệnh nhân nằm trong tay người thầy thuốc. Thế hệ thầy thuốc chúng tôi đều đã học được điều này từ tấm gương của chính Thầy trong nếp sống, trong nghề nghiệp.

Hình như ai trong chúng ta rồi cũng có lúc ”tìm lại thời gian đã mất” phải không Vinh?

 

(ĐHN, Saigon, 8/2017)

 

Thư gởi bạn xa xôi (10/2017)

By Để lại bình luận

Thư gởi bạn xa xôi (10/2017)

Chuyện năm học mới ở trường Y

 

Có gì mới không hả? Nhiều chớ. Nhưng làm biếng quá rồi. Nói chuyện gẫu bên tách café với bạn bè thì khoái hơn viết lách. Nhưng thôi, để mình kể bạn nghe vài chuyện hay hay vậy.

Năm học mới ở Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch đã bắt đầu. Ngày thứ Hai, 2/10, như thông lệ các năm trước đây, mình có một buổi ”trò chuyện” với các em sinh viên Y khoa năm thứ nhất (Y1).

Bài giảng của mình là Tổng quan về Y đức và về Khoa học hành vi & Giáo dục sức khỏe, vốn là Bộ môn mình phụ trách trước kia, nay là Cố vấn vì tuổi đã cao.

Một thầy thuốc già nói chuyện gì với các em sinh viên Y1, mới 18 tuổi bước vào trường Y trong buổi gặp gỡ đầu tiên này ư? Mình nói rằng hơn nửa thế kỷ trước, năm 1962, thầy cũng bước vào trường Y như các em hôm nay, lúc đó hẳn các em còn… bay bay trên trời! Rằng không có ai chọn học ngành Y với mong ước làm giàu cả, rằng thời của thầy thi vào Y phải trả lời 20 câu hỏi về ”kiến thức tổng quát” như về Hippocrates, Hải Thượng Lãn Ông, Biển Thước, về âm nhạc, hội họa, địa lý… đặc biệt có hai câu hỏi rất hay: “Giá gạo trên thị trường bao nhiêu một ký?” và “Giá than trên thị trường bao nhiêu một ký?”… Một số nước còn có cuộc phỏng vấn, coi giò coi cẳng người sinh viên muốn học ngành Y, có nước có tới 4 người trong Ban phỏng vấn gồm một giáo sư, một bác sĩ, một điều dưỡng và một… bệnh nhân! Vậy đó. Vì y khoa là làm việc với con người. Và y khoa là phải học suốt đời.

Rồi mình kể những vui buồn trong những năm học ngành y dài đăng đẵng (xưa 7 năm, nay 6 năm). Năm thứ nhất, học cơ thể học, em nào có nắm tay người yêu thì thường không phải âu yếm chi đâu mà chẳng qua mò mò mấy đốt xương lẩm nhẩm học, rồi những ngày mổ xác chết, với lòng biết ơn vô hạn những người hiến xác cho khoa học, rồi những ngày đi lâm sàng, học ”nhìn, sờ, gõ, nghe” tuyệt vời đến thế nào, không để quá lệ thuộc vào xét nghiêm máy móc như bây giờ…

Biết bao nhiêu chuyện học, chuyện hành, chuyện đời, chuyện nghề, chuyện nghiệp… Rằng ”bác sĩ” nghĩa là người học rộng, đa văn hóa, trước hết phải giỏi… tiếng Việt, rằng các Nguyên lý căn bản (giá trị) của Y đức phải được tôn trọng thế nào: Primum non nocere (Trước hết không làm hại, First do no harm); Giữ bí mật nghề nghiệp, Tôn trong nhân phẩm, tôn trọng quyền tự quyết (autonomy)… Rồi khuyến khích các em duy trì và phát triển các năng khiếu về nghệ thuật, đừng để thui chột chỉ vì mải học Y: văn thơ nhạc họa, ca hát nhảy múa, thể dục thể thao… rằng phải biết giải stress, cân bằng cuộc sống…

Về Khoa học hành vi thì cần hiểu tại sao con người có hành vi này hay hành vi khác, đặc biệt các ”hành vi sức khỏe” và việc giáo dục sức khỏe là nhằm thay đổi hành vi thế nào… Dĩ nhiên, sau này các em sẽ được học những bài học chi tiết hơn, với cả phần thực hành với Bộ môn.

Cảm ơn thầy Trương Trọng Hoàng, Bs Mai Ngọc Thanh Ngân, Bs Nguyên Hùng, Bs Kim Chi đã hỗ trợ tích cực cho thầy Ngọc buổi hôm đó.

Buổi ”trò chuyện” của một thầy thuốc già và các bạn trẻ ”đồng nghiệp tương lai” chỉ có vậy, nhưng theo mình, đó thực sự quan trọng, dù thời gian chỉ có 2 tiết học. Mình vẫn nhớ mãi buổi học đầu tiên với Thầy Phạm Biểu Tâm ngày xưa khi thầy nói “Nghề Y là một nghề cao quý nếu ta muốn cao quý nhưng cũng là nghề thấp hèn nếu ta muốn thấp hèn…v.v…”.

Đáng tiếc là lớp Y1 năm nay quá đông, cả ngàn em, nên chỉ có vài trăm em ở Giảng đường 508 là được tiếp xúc trực tiếp, còn các giảng đường khác, các em chỉ nghe tiếng và xem slides trên màn hình, thậm chí chẳng biết mặt thầy! Lớp quá đông thì khó mà có chất lượng đào tạo như mục tiêu đề ra được!

Hẹn thư sau,

ĐHN

 

Buổi ”trò chuyện” thân mật của một người thầy thuốc già Đỗ Hồng Ngọc với các em sinh viên y1 Trường ĐHYK PNT ngày 2/10/2017

 

Giảng đường 602

“Ăn chay và Sức khỏe”

By Để lại bình luận

Thư gởi bạn xa xôi,

Về buổi Nói chuyện tại Tu Viện Tường Vân, Bình Chánh, 

Vu Lan 2017

 

Nói Tu viện Tường Vân Bình Chánh chắc bạn khó hình dung, nhưng nói chùa của Thầy Thích Phước Tiến thì bạn sẽ nhớ ra ngay phải không? Đi qua khỏi cầu Bình Điền, quẹo phải vào Chợ Đệm, dọc theo ”con kênh xanh xanh” đó. Hồi xưa (1987) bọn mình vẫn phải đi thuyền về xã Tân Nhựt để thực hiện Chương trình Săn sóc Sức khỏe Ban đầu (Primary Health Care) nhớ không? Xưa đây là vùng ngoại thành hẻo lánh, nay đô-thị-hóa nhìn không ra nữa!

Đề tài cũ quá phải không? Ai chẳng biết ăn chay có lợi cho sức khỏe, bảo vệ môi trường, tránh sát sanh, thực hiện ngũ giới… Nhưng nhà chùa đã ”đặt hàng” như vậy mà! Ở đây đông đảo bà con ăn chay nhưng một số bệnh tật lại nhiều, khi đi khám bác sĩ, bác sĩ bảo tại ăn chay, buộc phải “ăn mặn” trở lại mới hết bệnh! Bác sĩ nói đúng một phần. Thiệt ra không phải tại ăn chay chi đâu! Chẳng qua ăn không đúng cách. Ăn chay mà mặn quá, béo quá, nhiều đường bột quá, nhiều đạm quá… thì bệnh là phải rồi! Ăn chay mà không đúng cách thì béo phì, tim mạch, huyết áp, tiểu đường, stroke… là phải rồi. Ngược lại có người ăn chay lại thiếu chất, thiếu lượng, suy dinh dưỡng, gầy ốm tong teo, hạ đường huyết, chóng mặt, ngất xỉu… Một số các vị tu sĩ ngày nay bệnh nhiều, cũng do Phật tử…thương quá, quý trọng quá, bao nhiêu món ngon món bổ, sữa béo, sâm cao ly, nước yến… cung dưỡng cho thầy, hại thầy mà không hay!

Vì thế mà với đề tài này, mình đã đề cập ở 3 góc độ 1) Trước hết nói về sức khỏe là gì cái đã;  2) sau đó nói về tại sao ăn? ăn để làm gì? ăn cái gì? ăn bao nhiêu? ăn cách nào?... và sau cùng mới là 3) ăn chay. Chay là gì? Tại sao “chay”? Ăn chay ích lợi gì cho sức khỏe, cho tâm linh v.v…

Đại khái buổi nói chuyện kiểu ”tào lao” của mình khá… sôi nổi. Rất nhiều câu hỏi đáp. Nghe nói nhà chùa sẽ thực hiện một DVD. Hôm nào có đĩa thì mình sẽ đưa lên bạn ”xem” nhé. Hình như hôm đó còn có livestream gì đó nữa thì phải! Ái chà, kỹ thuật truyền thông bây giờ hiện đại mình… bí rồi!

Dưới đây là vài hình ảnh.

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc

 

Thầy Thích Phước Tiến và Bs Đỗ Hồng Ngọc (Tu viện Tường Vân 14.7, Vu Lan 2017)

 

 

 

 

 

 

 

thư gởi bạn xa xôi 8.17

By Để lại bình luận

Thư gởi bạn xa xôi,

Đã bắt đầu làm biếng tổ rồi! Phải đợi bạn nhắc vài lần mới chịu ngồi gõ đây. Tay chân cũng lọng cọng hơn rồi đó.

Thấy thời đại internet có gì hay ư? Có đó.

Chẳng hạn một bài viết của ai đó, bỗng nhiên thấy tên mình là tác giả, phát tán tùm lum. Một cô giáo hỏi ”đọc không thấy giọng của Ngọc?” và  ”sao lạ vậy? hay là bị ức chế lâu quá nên bây giờ mới xổ ra?”… Rồi hai vợ chồng người bạn cũng khá thân tình, e dè hỏi: lâu nay có chút thắc mắc, nếu anh cho phép… có phải anh vừa mới viết bài nọ bài kia không? Ối trời. Đính chính cả chục lần chẳng ai thèm để ý!

Rồi có bài thì bị cắt khúc giữa, giữ đoạn đầu đoạn cuối của mình, thêm hẳn một khúc theo ý chủ quan của người sửa, chẳng biết để làm gì…!

Có người tử tế hơn, giữ nguyên bài mình viết, giữ nguyên tên tác giả, chỉ có Bold đậm chỗ này chỗ khác theo ý riêng, rồi thêm hình ảnh minh họa, thêm video, thậm chí… quảng cáo cái gì đó nữa. Thật vui.

Mới đây, ngày CN 18/6/2017 mình có buổi Nói chuyện tại Pháp viện Minh Đăng Quang cho khoảng 500 sinh viên. Đề tài cho mình tự chọn. Mình chọn: Tại sao tôi học Phật? Vì nói với các bạn trẻ, sinh viên nên có lẽ tốt nhất là giải đáp cái thắc mắc của họ: Học Phật để làm gì? Tại sao lại học Phật?…

Các Sư ở pháp viện có thu hình, thu âm. Hôm nọ, Sư ML phone nói bác sĩ ơi, video có đoạn đầu bị rè, khó nghe, nhóm thực hiện đề nghị bác sĩ nói lại giùm đoạn này được không? Làm sao nói lại được? Nói là nói với ai, nói lúc nào, nói cái gì… nữa chứ! Rồi Sư bảo hay là, bên nhóm quay clip đề nghị bác sĩ cho họ chọn một giọng nói của ai đó giống giọng bác sĩ nói lại đoạn này vậy nhé? Lại càng tệ! Mình phải từ chối ngay.

Thôi thà nghe rè rè một đoạn (vài chục phút) rồi nghe tốt đoạn sau còn có lý hơn.

Vậy đó, thời buổi của Internet, của truyền thông… đa phương tiện hiện nay.

Bạn nghe thử vậy nhé,

 

 

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc

Cần biết về bệnh Sốt Xuất Huyết (Dengue)

By 2 Bình luận

 

Cần biết về bệnh Sốt Xuất Huyết (Dengue)

Bs Đỗ Hồng Ngọc

 

Khi nào thì phải “nghĩ đến’’ Sốt xuất huyết?

 Trong mùa có dịch Sốt xuất huyết Dengue (SXH) như hiện nay, khi có sốt cao thì phải nghĩ ngay đến Sốt Xuất Huyết. Thà “nghĩ đến” mà không phải còn hơn là chủ quan, để bệnh trở nặng trở tay không kịp!

Vì sao? Vì SXH là một thứ bệnh diễn biến rất khó lường! Cho đến nay, SXH vẫn là thứ bệnh chưa có thuốc đặc trị, chưa có thuốc chủng ngừa. Ở những vùng sâu vùng xa, tỷ lệ tử vong vẫn còn cao, nhất là ở trẻ em! Bệnh diễn biến rất bất ngờ. Mới thấy trẻ chỉ sốt suông, có vẻ khỏe, bỗng rơi vào sốc, trụy tim mạch, rối lọan đông máu, co giật, lúc đó thì đã nặng!

Một trẻ bị sốt cao liên tục 3, 4  ngày liền (sốt trên 39 độ C), khó làm hạ sốt ( uống thuốc hạ sốt không hiệu quả), thường chỉ sốt suông ( không kèm với ho, ỉa chảy như các lần trước…) thì … “chắc” là SXH rồi, nên đưa ngay đến bệnh viện để được thăm khám.

Bệnh nguy hiểm nhất xảy ra vào ngày thứ ba đến ngày thứ sáu, đó là thời điểm dễ rơi vào “sốc”, đặc biệt lúc vừa giảm sốt, chưa kịp mừng thì bệnh đã trở nặng! Năm xưa, một đứa cháu của một nhà văn nổi tiếng ở miền Trung bi sốt cao ba ngày liền, đưa đi khám bác sĩ, bác sĩ bảo viêm họng, không phải sốt xuất huyết, còn thề thốt nếu cháu mà bị SXH thì ông sẽ … từ chức, bỏ nghề! Kết quả, đứa bé… tử vong vì SXH!

Làm sao biết SXH “chuyển độ” từ nhẹ sang nặng?

Vấn đề là làm sao biết lúc nào thì bệnh chuyển từ độ nhẹ sang có dấu hiệu cảnh báo và sang độ nặng nguy hiểm để can thiệp kịp thời? Có một số dấu hiệu giúp phát hiện sớm sự chuyển độ này với điều kiện bệnh nhân phải được theo dõi thật sát. Ai theo dõi ? Chính phụ huynh, người nhà của trẻ bệnh chớ không phải ai khác. Vì trong mùa dịch, bệnh viện tràn ngập, các bác sĩ, điều dưỡng đều đầu tắt mặt tối, không thể theo dõi kỹ trên từng bệnh nhân như người nhà được! Vả lại việc theo dõi các dấu hiệu này cũng dễ, ai cũng làm được nếu biết. Dấu hiệu chuyển độ, từ nhẹ sang nặng là đột nhiên trẻ kêu đau bụng (đau nhiều hơn, đau vùng hông phải), bứt rứt, lăn lộn, kêu khát nước, da đổi sắc ( bầm bầm, tím tái), tay chân lạnh, mạch nhanh và nhẹ… Phải báo động ngay cho bác sĩ.

 Tóm lại, khi trẻ sốt cao đột ngột, sốt suông ( sốt khơi khơi, không kèm ho, sổ mũi gì cả!), khó làm hạ sốt, vài ngày sau nếu có dấu xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu nướu răng (lợi), nổi vết bầm chỗ chích, cắt, lể… thì đã gần chắc là SXH. Khi bệnh trở nặng thì có thêm đau bụng, và dấu hiệu sốc: lạnh tay chân, mạch yếu và nhanh…

Trong khi theo dõi, đặc biệt từ ngày thứ ba trở đi, khi sốt cao đã giảm, chớ vội mừng, nếu thấy bệnh nhân có một vài dấu hiệu dưới đây thì phải báo động ngay cho bác sĩ:

1.Bứt rứt, lăn lộn, vật vả hoặc li bì, lừ đừ…một cách bất thường .
2.Đau bụng, đau nhiều hơn, đau vùng hông phải (vùng gan)
3.Chảy máu cam, chảy máu nướu răng (lợi), đi phân lợn cợn đen, ói có máu…
4.Tay chân lạnh giá, da đổi sắc, bầm bầm, tím tái…
5.Tiểu ít, khát nứơc nhiều.

SXH ở người lớn?

Những năm gần đây, tỷ lệ SXH ở người lớn ngày càng tăng. Các dấu hiệu SXH Dengue có nhiều điểm khác biệt ở người lớn và trẻ em. Ngoài sốt cao, người lớn thường kèm theo lạnh run, nhức đầu (Sốt Dengue, giống như cảm cúm, có thể tự khỏi, có thể chuyển độ nặng). Thời gian sốt kéo dài hơn (từ 5-7 ngày, dễ nhầm với các bệnh khác) trong khi ở trẻ em chỉ sốt 3-4 ngày. Sốt thường kèm ói mửa, tiêu chảy, đau bụng.

Những trường hợp nặng có dấu hiệu xuất huyết  (xuất huyết da, xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết âm đạo, chảy máu răng, chảy máu cam, xuất huyết kết mạc…). Có báo cáo cho thấy có một số biểu hiện nặng khác  như viêm cơ tim, xuất huyết não…, suy gan, hôn mê, co giật. Tóm lại, SXH ngày nay không chỉ gặp ở trẻ con mà còn gặp ngày càng nhiều ở người lớn với bệnh cảnh phức tạp hơn và nặng nề hơn. Cho nên phải hết sức cảnh giác.

Theo dõi diễn biến bệnh?

Việc theo dõi diễn biến của bệnh vì thế rất quan trọng, ở cả người lớn và trẻ em trong mùa có dịch. Không chủ quan bảo “không phải SXH” hoặc ‘’không sao đâu!’’.  Bệnh viện dễ bị tràn ngập, lúng túng, căng thẳng. Do vậy cần tổ chức phòng lưu, phòng theo dõi SXH riêng. Tập huấn cho thân nhân biết cách theo dõi các dấu hiệu trở nặng. Công tác truyền thông – giáo dục sức khỏe đặc biệt quan trọng (Truyền thông đại chúng qua Radio, TV, Điện thoại…, bích chương, tờ rơi; Truyền thông nhóm, truyền thông cá nhân qua hướng dẫn trực tiếp). Tận dụng lưc lượng sinh viên y khoa, điều dưỡng… tham gia, tình nguyện giúp đỡ người nhà bệnh nhân trong theo dõi, giám sát tại bệnh viện. Dĩ nhiên cũng phải được tập huấn kỹ trước.

Phòng chống SXH?

Câu hỏi đặt ra tại sao bệnh SXH thấy nhiều ở các Thành phố lớn? Vì ở đó có quá nhiều công trường xây dựng, cao ốc mọc lên như nấm, nhiều ngóc ngách bê tông chứa đầy nước trong vắt… làm chỗ tốt cho muỗi vằn (Aedes Aegypti) đẻ! Các khoảng đất trống chung quanh công trường thì hộp xốp, lavabô bể, vỏ xe hư, thùng nước bỏ ngoài trời, bao bịch ny lông các thứ… đọng nước mưa trong vắt! Ai cũng biết muỗi truyền SXH là muỗi vằn, muỗi đốm, có khoan đen trắng ở lưng và chân, sống trong nhà và đẻ ở chỗ nước trong. Y tế phun thuốc diệt muỗi chỉ diệt được một số muỗi trưởng thành chớ không diệt được…lăng quăng!  Nhớ rằng “không có lăng quăng thì không có SXH”. Và Y tế một mình thì ba đầu sáu tay cũng không làm hết lăng quăng!


Ở Singapore, phòng chống SXH là chuyện của Tổ chức Môi trường Quốc gia ( National Environment Agency-NEA). NEA tổ chức tiếp cận nhà dân để tuyên truyền, giáo dục sức khỏe để người dân cùng tham gia phòng chống SXH, ngay tại nhà mình. NEA điều tra và liệt kê hằng trăm điểm nóng có nguy cơ làm chỗ cho muỗi đẻ, đưa lên mạng để cảnh báo, rồi tổ chức tiếp xúc với từng hộ gia đình, kêu gọi mọi người hợp tác phòng chống dịch. Hằng năm NEA kiểm tra các hộ gia đình, giúp tiêu diệt ổ sinh muỗi – chậu cây cảnh, thùng chứa nước và các vũng nước đọng…NEA còn đưa chương trình vận động hướng đạo sinh, học sinh tiểu học từ 9-12 tuổi tham gia chương trình phòng chống SXH.

(2.8.2017)

Để biết thêm về “Viện Dưỡng Lão”

By Để lại bình luận

Ghi chú: Bài viết của Bs Trần Công Bảo về Nursing Home ở Mỹ cung cấp cho chúng ta rất nhiều kiến thức và thông tin quý báu. Ở Việt Nam, đây là một ”khoảng trống” cần được quan tâm, vì dân số Việt Nam ngày càng già nhanh, già gia tốc, “già chưa kịp giàu” như báo chí thường nói! 

Bác sĩ Trần Công Bảo là một bạn đồng môn của chúng tôi, tốt nghiệp Y khoa Đại học đường Saigon khóa 1962-1969. Anh hiện đang sống ở Mỹ, có nhiều kinh nghiệm trong lãnh vực này và đã có một bài viết rất hữu ích cho chúng ta tham khảo. Xin phép được chia sẻ nơi đây. 

Lúc này tôi cũng cảm nhận được cái già gia tốc của mình. Khi có dịp gặp các bạn già… quá cỡ, hỏi ra đều ít hơn mình vài tuổi mới lạ! Thì ra mình chẳng bao giờ thấy mình già! Cho nên thi sĩ Nguyên Sa mới bảo “đo tuổi mình qua ánh mắt cố nhân”! 

Cảm ơn Trần Công Bảo.

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

 

NURSING HOME Ở MỸ

Nỗi buồn của người Việt già ở Nursing Home

Bác sĩ Trần Công Bảo

 

Cổ nhân có câu: “sinh, lão, bệnh, tử”. Bốn giai đoạn này không ai có thể tránh khỏi. Chuẩn bị ứng phó với bệnh tật và tuổi già của mình và của thân nhân mình là điều ai cũng có dịp nghĩ tới, kể cả chính kẻ viết bài này là tôi cũng đang sắp sửa bước vào tuổi “thất thập cổ lai hi”.

Anh bạn thân của tôi, Bs. TNT từ lâu có đề nghị tôi viết một bài về “Viện Dưỡng Lão” (VDL) để giúp bà con mình có thêm một chút khái niệm về VDL vì anh biết trong suốt 27 năm qua tôi đã liên tục săn sóc cho các cụ già tại các viện dưỡng lão, và cũng đã là “Giám Đốc Y Tế” (Medical Director) của nhiều VDL trong vùng. Nay tôi muốn chia xẻ cùng qúy bạn một số kinh nghiệm và hiểu biết về VDL.

Trong Việt ngữ chúng ta thường dùng từ Viện Dưỡng Lão, nhưng trong Anh ngữ thì có nhiều từ khác nhau như Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home… Nói chung, VDL là một nơi cho những người bị yếu kém về thể xác không thể tự săn sóc cho mình được trong cuộc sống hàng ngày.  Thí dụ như không thể nấu nướng, giặt giũ, đi chợ… nặng hơn nữa như không đủ sức để làm những việc tối cần thiết cho cuộc sống như ăn uống, đi tiêu, đi tiểu… hoặc cần phải có thuốc men đúng lúc mà không thể tự làm được.

Khi nói tới VDL người ta thường chỉ nghĩ tới những người già mà thôi. Thật ra có nhiều người “trẻ” nhưng vì tật bệnh không thể tự lo cho mình được cần phải có sự giúp đỡ của SNF (skilled nursing facility). Vậy thế nào là VDL?

VDL là nơi cung cấp những dịch vụ cần thiết cho cuộc sống hàng ngày cho những người không đủ khả năng lo cho chính mình. Tùy theo mức độ trầm trọng của bệnh tật mà có những VDL khác nhau:

1- Skilled Nursing Facility (SKF): là nơi cung cấp những dịch vụ cho những người bị khuyết tật nặng như tai biến mạch máu não gây nên bán thân bất toại, hôn mê lâu dài, hoàn toàn không còn khả năng ngay cả trong việc ăn, nuốt, tiêu, tiểu… Thường thường tại SNF có hai phần: phục hồi(rehabilitation) và săn sóc sức khỏe (nursing care). Có những người sau khi được giải phẫu thay xương khớp háng(hip replacement), thay đầu gối (knee replacement), hay mổ tim (bypass, thay valve tim) … cần thời gian tập dượt để phục hồi(rehabilitation). Sau đó họ có thể về nhà sinh hoạt bình thường cùng gia đình.

2- Intermediate care facility (ICF): cung cấp dịch vụ cho những người bệnh như tật nguyền, già cả nhưng không cần săn sóc cao cấp (intensive care). Thường thường những người này không có thân nhân để lo cho mình nên phải vào đây ở cho đến ngày cuối cùng (custody care).

3- Assisted living facility (ALF):Thường thường những người vào ALF vẫn còn khả năng tự lo những nhu cầu căn bản như tắm rửa, thay quần áo, đi tiêu, đi tiểu một mình được. Họ chỉ cần giúp đỡ trong việc bếp núc, theo dõi thuốc men và chuyên chở đi thăm bác sĩ, nhà thờ, chùa chiền hay mua sắm lặt vặt. Họ vẫn còn phần nào “độc lập”.

4- VDL cho những người quá lú lẫn(Alzheimer facility): có những bệnh nhân bị lú lẫn nặng, đến nỗi không nhận ra người thân như vợ, chồng, con cháu nữa. Không biết tự đi vào buồng tắm, phòng vệ sinh để làm những công việc tối thiểu. Họ không biết họ ở đâu, dễ đi lang thang và lạc đường.  Nếu ở nhà thì phải có người lo cho 24/24.  Những VDL dành riêng cho những bệnh nhân này, thường là “locked facilty”, cửa ra vào được khóa lại để bệnh nhân không thể đi lạc ra ngoài. Cách đây khá lâu đã có trường hợp một bệnh nhân đi ra khỏi viện, lạc đường, bị xe lửa cán chết!  Từ đó có locked facilty.  Đôi khi cũng có những bệnh nhân được gắn alarm vào cổ chân. Nếu bệnh nhân đi qua cửa thì alarm sẽ báo động và nhân viên sẽ kịp thời mang về lại.

 

NHỮNG DỊCH VỤ ĐƯỢC CUNG CẤP TẠI VDL

Điều này tùy theo từng viện. Tuy nhiên những dịch vụ sau đây là cần thiết:

1- Phòng ngủ.
2-Ăn uống
3-Theo dõi thuốc men
4-Những điều tối thiểu hàng ngày như tắm rửa, thay quần áo, vệ sinh cá nhân…
5-24/24 lo cho những trường hợp bệnh khẩn cấp.
6-Sinh hoạt hàng ngày như giải trí, tôn giáo…
7- Vật lý trị liệu. Dịch vụ này rất quan trọng để giúp người bệnh có thể phục hồi càng nhiều càng tốt.  Trong vật lý trị liệu có nhiều dịch vụ khác nhau:

a- Tập dượt (physical therapy): như tập đi, tập lên xuống cầu thang, tập tự vào giường ngủ hay ra khỏi giường một cách an toàn, không vấp ngã…
b- Speech therapy: tập nói, tập nuốt khi ăn uống… Có những bệnh nhân bị stroke, không thể nói hay ăn được, cần được tập để phục hồi chức năng này.
c- Occupational therapy: Tập mang giầy, bí tất (vớ)… Tập sử dụng bếp gaz, bếp điện cho an toàn để tránh bị tai nạn.

 

AI TRẢ TIỀN CHO VDL? 

Có nhiều nguồn tài trợ khác nhau:

1-Medicare
2-Medicaid (ở California là Medi-Cal).
3-Bảo hiểm tư, có nhiều người mua sẵn bảo hiểm cho VDL.
4-Tiền để dành của người bệnh (personal funds).

MEDICARE là do qũy liên bang, chỉ trả tối đa 100 ngày cho những bệnh nhân cần tập dượt để phục hồi chức năng tại một Skilled Nursing Facility (SNF). Thường những bệnh nhân bị stroke, gãy xương… cần dịch vụ này. Medicare KHÔNG TRẢ cho custody care.

MEDICAID là do qũy liên bang và tiểu bang. Qũy này trả nhiều hay ít là tùy từng tiểu bang. Medicaid trả cho dịch vụ y tế và custody care.

BẢO HIỂM TƯ thì tuy theo từng trường hợp sẽ có những quyền lợi khác nhau, nhưng thường rất hạn chế.

Hiện nay người ta ước lượng trên nước Mỹ có khoảng 1.4 triệu người sống trong 15,800 VDL. Các VDL này đặt dưới sự kiểm soát của bộ y tế, đặc biệt là do Center for Medicare & Medicaid Services(CMS) giám sát.  Hàng năm các VDL đều phải trải qua một cuộc kiểm tra rất gắt gao (survey)của CMS. VDL nào không đúng tiêu chuẩn thì có thể bị đóng cửa!  Mục đích kiểm tra của CMS là để bảo đảm cho các bệnh nhân tại VDL được săn sóc an toàn, đầy đủ với chất lượng cao. Đồng thời tránh những trường hợp bị bỏ bê(negligence) hay bạo hành (abuse) về thể xác lẫn tinh thần.  Tại mỗi VDL đều có lưu trữ hồ sơ kiểm tra cho công chúng xem. Bất cứ ai cũng có thể xem kết quả của các cuộc kiểm tra này.  Tất cả các VDL đều phải có các biện pháp để bảo đảm sự săn sóc cho bệnh nhân theo đúng tiêu chuẩn. Nếu không sẽ bị phạt tiền, và có những trường hợp bị đóng cửa.

 

Trên đây tôi đã trình bày sơ qua về những điểm chính của VDL.  Tuy nhiên, như quý bạn đã từng nghe và biết, có nhiều khác biệt giữa những VDL.  Theo tôi nhận xét thì quan niệm chung của mọi người là “không muốn vào VDL”.  Chúng ta từng nghe những chuyện không tốt thì nhiều, mà những chuyện tốt thì ít.“Tiếng lành đồn gần, tiếng dữ đồn xa”, là câu ngạn ngữ người mình vẫn nói từ xa xưa đến nay. Tôi đã đọc không biết bao nhiêu là bài viết về việc con cái“bất hiếu”, bỏ bố mẹ, ông bà vào VDL rồi không đoái hoài tới.  Tôi cũng thấy nhiều trường hợp các cụ vào VDL một thời gian rồi không muốn về nhà với con cháu nữa! Trên đời này không có gì là tuyệt đối cả, trong cái hay có cái dở, và trong cái dở lại có thể tìm ra cái hay.  Vậy chúng ta rút tỉa được kinh nghiệm gì trong vấn đề này?  Tôi chỉ xin nêu lên những nhận xét chủ quan của riêng tôi mà thôi. Có thể quý vị không đồng ý hết, nhưng nếu rút tỉa được ít nhiều ý kiến xây dựng thì “cũng tốt thôi”.

 

NHỮNG “BỆNH” CÓ THỂ DO VDL GÂY RA

1– Lo lắng (anxiety):Trong tháng 9/2011 những nhà nghiên cứu hỏi ý kiến của 378 bệnh nhân trên 60 tuổi nằm VDL tại thành phố Rochester, New York. Kết qủa là có trên 27.3% trả lời là họ bị bệnh lo lắng, từ vừa đến nặng. Nếu không được chữa trị sẽ đưa đến bệnh trầm cảm(depression). Nên nhớ là 378 bệnh nhân này là người Mỹ chính cống, sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Chúng ta hãy tưởng tượng người Việt mình không biết rành tiếng Anh, không am tường phong tục, tập quán thì sự khó khăn sẽ nhiều như thế nào!  Còn một vấn đề nữa là thức ăn, chúng ta quen“nước mắm, thịt kho”…, làm sao mà có thể nuốt hamburger, sandwich… ngày này qua ngày khác! Các vấn đề này càng làm bệnh lo lắng, trầm cảm nặng thêm !

2- Phản ứng của thuốc (adverse drug reactions): Trong tháng 1/2012 ngưòi ta theo dõi các bệnh nhân tại VDL, kết qủa là ít nhất 40% các bệnh nhân dùng trên 9 loại thuốc khác nhau. Uống càng nhiều thuốc thì phản ứng càng nhiều. Có ba loại phản ứng khác nhau:

a-      Phản ứng phụ (side effects): thí dụ như uống aspirin làm bao tử khó chịu, thuốc cao máu làm táo bón… Loại này thường xảy ra, không cần phải ngưng thuốc.

b-      Drug interference (tạm dịch là thuốc đối tác với nhau): có nhiều loại thuốc uống chung với nhau sẽ làm tăng hoặc giảm sức tác dụng. Thí dụ thuốc loãng máu coumadin mà uống chung với thuốc tim như amiodarone sẽ làm dễ chảy máu. Có những thức ăn hay nước uống dùng chung với thuốc cũng ảnh hưởng đến thuốc. Thí dụ uống nước bưởi hay nho với một vài loại thuốc cũng sẽ tăng sức tác dụng của thuốc, dễ gây ngộ độc.

c-      Dị ứng với thuốc (allergic reaction):Loại này nguy hiểm hơn, thường làm da nổi mề đay, đỏ, ngứa. Nếu nặng thì có thể chết được như phản ứng với penicillin chẳng hạn. Nếu bị dị ứng thì phải ngưng thuốc ngay.

3- Ngã té (fall): Người già rất dễ bị té ngã gây nên nhiều biến chứng quan trọng như chảy máu trong đầu (intracranial bleeding), gãy xương (như gãy cổ xương đùi, tay…). Khi già quá hoặc có những bệnh ảnh hưởng đến sự di chuyển, không còn đi lại vững vàng, nhanh nhẹn như lúc trẻ nên dễ vấp, té ngã.

4- Da bị lở loét(decubitus ulcers):Những người bị liệt giường, không đủ sức để tự mình xoay trở trên giường, rất dễ bị lở loét da gây nên nhiều biến chứng tai hại.

5- Nhiễm trùng(infection): như sưng phổi, nhiễm trùng đường tiểu…nhất là những người cần phải dùng máy móc như máy thở (respirator),ống thông tiểu (Folley catheter)…

6- Thiếu dinh dưỡng, thiếu nước(malnutrition, dehydration): Ở các cụ già thì trung tâm khát(thirst center) trong não không còn nhạy cảm nữa, nên nhiều khi cơ thể cần nước mà không thấy khát không uống nên bị thiếu nước. Cái cảm giác “ngon miệng” (appetite) cũng giảm đi nên không muốn ăn nhiều gây nên tình trạng thiếu dinh dưỡng.

 

VẬY CÓ NÊN VÀO VDL KHÔNG? 

Việc này thì tùy trường hợp. Theo tôi:

1- Nếu còn có thể ở nhà được mà vẫn an toàn thì ở nhà tốt hơn.Nếu tài chánh cho phép, thì dù mình không đủ khả năng lo cho mình, mình vẫn có thể mướn người “bán thời gian” (part time)đến lo cho mình vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa, dọn dẹp trong nhà, thuốc men, chở đi bác sĩ…

2- Nếu không thể ở nhà được, mà tài chánh cho phép thì có thể ở những assisted living facilities. Ở đây thường họ chỉ nhận tiền(personal funds) chứ không nhận medicare & medicaid. Tại đây thì sự săn sóc sẽ tốt hơn.

3- Group homes (nhà tư): Có những người nhận săn sóc cho chừng 4-6 người mỗi nhà. Họ cũng lo việc ăn uống, chỗ ở, thuốc men, chở đi bác sĩ…Thường thì rẻ hơn tùy từng group.

4- Nếu “chẳng đặng đừng” phải vào VDL thì phải làm sao để có được sự săn sóc “tốt nhất”?

a-      Làm sao để lựa chọn VDL:

–  Vào internet để xem ranking của VDL(tương tự như các tiệm ăn có xếp loại A, B, C…)

–  Mỗi VDL đều phải có cuốn sổ phúc trình về các cuộc kiểm tra (survey) do bộ y tế làm hàng năm. Trong đó bộ y tế sẽ nêu lên những khuyết điểm mà họ đã tìm thấy. Cuốn sổ này được để ở khu công cộng (public area)trong khuôn viên của VDL. Hỏi receptionist thì họ sẽ chỉ cho.

–  Hỏi ý kiến thân nhân những người có thân nhân đang nằm tại đó.

–  Quan sát bên trong và ngoài của VDL: xem có sạch sẽ, không mùi hôi, nước tiểu. Theo dõi cách đối xử, săn sóc của nhân viên với bệnh nhân.

–  Nếu có thể thì tìm một VDL có nhiều người Việt đang ở để có nhân viên nói tiếng Việt, có thức ăn Việt, có chương trình giải trí theo kiểu Việt.

b-      Nếu đã quyết định chọn VDL cho người thân rồi thì phải làm gì sau đó?

–          Chuẩn bị tư tưởng không những cho bệnh nhân mà còn cho cả chính mình và mọi người trong gia đình để có được sự chấp nhận(acceptance) càng nhiều càng tốt.

–          Thăm viếng thường xuyên: Nếu nhà đông con cháu thì không nên đến thật đông một lần rồi sau đó nhiều ngày không có ai đến. Nếu được, nhất là trong vài tháng đầu, luân phiên nhau tới, mỗi ngày một lần một vài người. Làm lịch trình ai đi thăm ngày nào, giờ nào…

–          Nên làm một cuốn sổ “thông tin” (communication book)để cạnh giường. Trong cuốn sổ này mỗi khi ai đến thăm thì viết ngày giờ, tên người đến thăm, và nhận xét xem bệnh nhân có vấn đề gì cần lưu ý, giải quyết. Nếu không có vấn đề gì thì cũng nên viết vào là không có hoặc cho nhận xét về vui, buồn, than thở của bệnh nhân…

–          Cuối tuần hay ngày lễ: nên có người vào hoặc mang bệnh nhân về nhà nửa buổi để được sống với không khí gia đình dù ngắn ngủi, hay đưa ra khỏi VDL để làm đầu, tóc hoặc tới tiệm ăn cho khuây khỏa…

–          Nên sắp xếp để bệnh nhân có sách báo, băng nhạc bằng tiếng Việt cho bệnh nhân giải trí.

–          Cho dù có những bệnh nhân bị hôn mê bất tỉnh lâu dài, nhưng khi đến thăm hãy cứ thì thầm bên tai họ những lời yêu thương, những kỷ niệm cũ. Nắm tay, xoa dầu để tỏ tình thương yêu. Tuy họ không có thể cảm thấy được 100% nhưng chắc chắn họ vẫn còn một chút nhận thức, làm họ hạnh phúc hơn, mặc dù mình không nhận thấy. Để bên đầu giường những băng nhạc, câu kinh mà khi còn khỏe họ đã thích nghe.

–          Một điều chót mà theo kinh nghiệm của tôi, rất có hiệu qủa: đối xử tốt nhưng nghiêm túc với nhân viên của VDL:

Đối xử tốt: lịch sự, nhẹ nhàng, không thiếu những lời cám ơn cho những nhân viên phục vụ tốt. Thỉnh thoảng mua một vài món quà nhỏ cho họ(tôi xin nhấn mạnh “nhỏ thôi”– đừng nên coi đây là hối lộ) như đồ ăn, thức uống … để bày tỏ lòng biết ơn của mình. Mình tốt với họ thì họ sẽ quan tâm đến mình nhiều hơn. Người mình vẫn nói: “Có qua có lại mới toại lòng nhau”).
Tuy nhiên đối xử tốt không có nghĩa là mình chấp nhận những sai trái của họ. Thí dụ mình đã báo cáo những thay đổi về sức khỏe của bệnh nhân cho họ mà không ai quan tâm giải quyết thì mình phải lịch sự nêu ra liền. Nếu cần thì gặp ngay những người có trách nhiệm như charge nurse, nursing director và ngay cả giám đốc của VDL để được giải quyết. Nên nhớ là phải lịch sự, nhã nhặn nhưng cương quyết thì họ sẽ nể phục mình. Tôi đã thấy nhiều trường hợp đạt yêu cầu một cách rất khả quan.
Trên đây là những kinh nghiệm của tôi xin chia sẻ với quý bạn. Dĩ nhiên là không hoàn toàn đầy đủ tất cả những gì quý bạn mong muốn, nhưng hy vọng cũng đáp ứng được phần nào những ưu tư, lo lắng cho người thân của quý bạn.

nguon: http://vietlifestyles.com/vien -duong-lao/

Nói với Sinh viên Y5 (tiếp theo)

By Để lại bình luận

 

Nói với Sinh viên Y5 (tiếp theo)

Bs Đỗ Hồng Ngọc

Đây là phần trình bày dưới dạng Powerpoint của thầy Đỗ Hồng Ngọc dành cho các bạn Sinh viên Y5 trong buổi Hội thảo Y đức của Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, thành phố Hồ Chí Minh (Saigon) ngày 17.6.2017.

Theo yêu cầu của một số các em, thầy Ngọc đưa lên để tiện tham khảo.

Thân mến,

 

 

  1. Tại sao em nên là một Bác sĩ?

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Làm thế nào để trở thành một Bác sĩ giỏi (tốt)?

 

 

 

3. Làm thế nào để là một Bác sĩ “hạnh phúc”?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

………………………………………………………………………………………………..

(*) Một số hình ảnh được lấy từ Internet. Xin trân trọng cám ơn. (ĐHN)

Nói với Sinh viên Y5

By Để lại bình luận

 

Nói với Sinh viên Y5

Bs Đỗ Hồng Ngọc

Hội thảo Y đức cho SV Y5 Trường ĐHYK Phạm Ngọc Thạch, Tp HCM 17.6.2017

Năm nay có sự chuẩn bị khá hơn các năm trước, dù số lượng SV khá đông, trên 500 em. Trước đó các em đã sinh hoạt ở lớp và đề xuất mỗi lớp một chủ đề để “thảo luận hội trường”: Đó là 4 chủ đề lớn: 1) First do no harm, 2) Hoa hồng thuốc, 3) Giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân, 4) Bạo lực y tế.

Mỗi lớp đều thực hiện các “tiểu phẩm” với kịch bản cô đọng và ‘diễn xuất’ cũng khá hay, sau đó là cuộc thảo luận chung quanh vấn đề được đặt ra rất sôi nổi. Tiếc thời gian quá ít. Phải nói năm nay nhờ nhóm các bác sĩ trẻ trong bộ môn Y đức – Khoa học hành vi hoạt động tích cực, cùng với sự trợ giúp của nhóm hỗ trợ từ Sinh viên, nên Hội thảo có thể nói là thành công. Ngoài thầy Hiệu trưởng Ngô Minh Xuân, kiêm Trưởng Bô môn, thầy Trương Trọng Hoàng, Phó TBM, thầy Ngọc, Cố vấn, còn có các thầy cô được mời tham gia vào từng vấn đề như Cô Phi Yên, cô Hà, thầy Thanh, thầy Tuấn, anh Tân, cùng các cô bên mảng tâm lý. Bộ môn thì có Thanh Ngân, Kiều Chinh, Nguyên Hùng… trực tiếp trong BTC.

Riêng tôi, một “thầy thuốc già”, làm Cố vấn Bộ môn Y đức – Khoa học hành vi của Trường mấy năm nay cũng đã tham gia vào “chủ tọa đoàn” và có một bài phát biểu ngắn với các em: Nói với Sinh viên Y5 trong dịp này. Nhìn lại các bạn bác sĩ trẻ trong Bộ môn và các em sinh viên Y5, đã thấy giật mình: thầy trò cách nhau đã hơn… nửa thế kỷ. Biết bao nhiêu nước chảy qua cầu! Thời mình đã khác xa các em nhiều quá! Tuy nhiên, vẫn còn đó những vấn đề trong mối quan hệ Thầy thuốc – Bệnh nhân…

 

 

Từ lâu, tôi nghe ngóng, biết các em bây giờ không ít em chán nản, không muốn theo đuổi nghề y nữa. Thầy Thanh cho biết chắc có đến 50% các em Y5 đang chán nản, thầy Hoàng thì bảo chắc đến 90% muốn… bỏ nghề!

Tôi nghĩ, với tư cách là một người thầy thuốc già, có lẽ nên chia sẻ với các em về vài vấn đề như : Tại sao nên là Bác sĩ? Làm thế nào để trở thành một bác sĩ giỏi? và Làm thế nào để là một bác sĩ “hạnh phúc”?

Nhưng trước hết, tôi muốn ghi lại đây (trích dẫn) vài kết quả thăm dò ý kiến một vài SV Y5 để hiểu rõ hơn “nỗi lòng” các em, thế hệ thầy thuốc tương lai. Xin cảm ơn các em SV Y5 đã trả lới câu hỏi của thầy Ngọc, cám ơn Bs Mai Ngọc Thanh Ngân đã giúp thầy tiếp cận với các em.

 

Câu hỏi: “Trong thời gian học y khoa, đã bao giờ em chán nản, muốn bỏ nghề chưa? Và vì sao em mất động cơ học để trở thành BS?”

 

TLM

Ngày: 21:47 9 tháng 6, 2017

Con là sinh viên Y5, trong quãng đời sinh viên, đôi lúc con đã chán nản.

Có thể đó là lúc con thấy các bạn, anh chị có người thân làm trong ngành, hay còn gọi là “con ông cháu cha” chỉ cần học tàn tàn nhưng rồi lại kiếm được chỗ làm “ngon”.

Hay là đôi lúc con thấy các bạn “copy” bằng nhiều hình thức trong thi cử nhưng điểm lại cao hơn so với mình.

Rồi còn vấn đề bệnh nhân tin ông/bà hàng xóm hơn tin bác sĩ điều trị. Đôi khi con nghĩ không biết là do thói quen thì khó thay đổi hay do bác sĩ chưa biết cách truyền đạt. Rồi con thấy mỗi buổi sáng 1 bác sĩ phải khám tầm 50 bệnh, mỗi bệnh vài phút, con lại nghĩ là với thời gian như vậy làm sao có thể giải thích hay truyền đạt cho bệnh nhân, thế là lại hơi chán.

Đời sinh viên con cũng không ít lần bị bệnh nhân chửi, to tiếng, bây giờ còn thêm nạn bạo hành nhân viên y tế, rồi những tai biến y khoa lúc nào cũng lơ lửng trên đầu …

Năm 1 thầy có bảo tụi con viết vào giấy những lý do mà tụi con chọn ngành y. Con thấy các bạn viết rất nhiều, rất dài nhưng con chỉ nhớ là con viết rất ngắn gọn “Vì con thích”. Nhiều anh chị nói là nghề chọn mình chứ mình không chọn nghề, có lẽ vì lý do của con quá ít nên khi gặp bế tắc thì không có nhiều sự lựa chọn chăng. Nhưng mà giờ nếu hỏi lại câu hỏi đó chắc con cũng chỉ trả lời được là vì con thích, nếu không thích thì con nghĩ con chẳng làm được.

Tuy đời sinh viên đôi khi tự nhiên có cảm giác chán chán nhưng vẫn còn rất nhiều kỉ niệm thú vị lắm ạ. Bây giờ bác sĩ thì đông, nhiệm sở lại ít. Không biết lúc đi làm con sẽ có những cảm nhận và trải nghiệm như thế nào. Nhưng mà cũng đáng mong chờ phải không ạ?

 

From: Hương

Date: June 9, 2017 at 8:50:49 PM GMT+7

Em là sinh viên Y4. Năm thứ tư chỉ còn vài ngày nữa sắp kết thúc và bước sang năm 5, giờ trong em cảm thấy chán lắm. Em còn nhớ khi được đứng trước lớp để trình bày suy nghĩ của mình về câu hỏi: ’10 năm nữa , tôi là ai?’ lúc đó em đang học lớp 10. Em đã không ngần ngại trả lời em sẽ làm bác sĩ, em sẽ giúp dân mình vì dân mình còn nghèo và khổ. Em đã đậu vào trường với số điểm không phải lắng lo là mình có bị rớt hay không. Năm 1, có vẻ như chưa quen được cách học và bạn bè, em có thi lại nhiều môn và đậu, lúc đó buồn dữ lắm. Năm 2 và 3 , không còn phải thi lại, được đi lâm sàng, cọ xát nhiều hơn, tiếp xúc với bệnh nhân được nhiều hơn, có nhiều động lực hơn. Có thể là do cách học của em, lúc đầu  em học đọc bài từ từ gần đến thi học nhiều hơn chút; nhưng cho đến bây giờ dù thi ngập đến mặt vậy, em không hiểu sao em không cảm thấy sợ nữa mà thấy đơ ra thì đúng hơn… Sau mỗi kì thi, kiến thức của em giành cho môn đó tự động auto shift-delete; nên khi đi lâm sàng em như trên trời rơi xuống, dù có coi lại bài, cũng hiểu chút chút; rồi đâu lại đó. Em cũng biết muốn nắm những cái trên trời thì phải nắm những cái cơ bản trước là Sinh Lý, hoá sinh, sinh lý bệnh.  Đi lâm sàng gặp thầy cô nhiệt tình đôi khi họ truyền lửa trong lúc dạy em còn hứng thú, rồi đi những khoa để tự bơi là đầu em như mớ hỗn độn.

Có phải vì điểm số của bài thi làm em chán nản hay tại em không cố gắng hết mình. Em suy nghĩ lại giúp dân mình thì có đủ thứ cách, có nhất thiết phải làm bác sĩ? ….có phải em đang đổ lỗi cho mọi việc xung quanh? hay em cứ học hết 6 năm rồi chuyển sang ngành học khác.

 

From: Lan
Date: June 15, 2017 at 6:37:35 PM GMT+7

(…) Đây là ít dòng của em về vấn đề “Trong thời gian học y khoa, đã bao giờ em chán nản, muốn bỏ nghề chưa? Và vì sao em mất động cơ học để trở thành BS?”.

Từ năm 3 tới năm 5 này năm nào em cũng muốn bỏ học 3,4 lần !

Giáo dục và y tế, khi bị đem ra kinh doanh, tính lời tính lỗ, thì chả còn gì là nhân đạo, nhân văn, hay nhân bản. Liệu tôi có phải tiếp tục thỏa hiệp để tồn tại? Nghĩ tới đó lại càng chán ngán, ê chề.

(…)

Lương bác sĩ quá bèo bọt. 1 giờ làm nhân viên phục vụ ở Sh café được 18k, làm nhân viên ở cửa hàng tiện lợi FMart được 22k/giờ, làm nhân viên phục vụ ở nhà hàng Gy được 20k/giờ. Học bác sĩ 6 năm ra xin việc trầy trật nhận mức lương 11k/giờ.

(…)

Điều này dẫn tới các hậu quả như:

1.      Bác sĩ không đủ sống với đồng lương chân chính. Muốn sống với nghề phải đi đêm với trình dược viên, phải ngồi phòng khám bệnh viện… Ngồi phòng khám rồi phải khám thiệt nhiều bệnh trong thời gian ngắn nhất, phải có “thái độ phục vụ rất công nghiệp”.

2.      Bệnh nhân được khám như gà, mỗi người 2 phút. Bác sĩ bị đuổi đánh là do vậy; bệnh nhân không hết bệnh đi khắp các bệnh viện góp phần quả tải bệnh viện cũng do vậy; bệnh nhân tìm đến phòng khám có bác sĩ Trung Quốc, bị lừa hàng chục hàng trăm triệu cũng do vậy; bệnh nhân quay ra uống thuốc tàu thuốc nam thuốc bác thuốc tễ đầy corticoid cũng do vậy; ngành y tế bị chửi nhiều như hôm nay cũng là do vậy. Cay đắng không?

Đối mặt với những sự thật này, nói ra những sự thật này không hề dễ dàng. Tôi nói ra vì tôi dám nói, vì tôi thực sự muốn thay đổi, để bác sĩ no ấm hơn, để đồng bào tôi khỏe mạnh hơn.

(còn tiếp)

 

 

 

 

 

 

 

Huấn luyện “thấu cảm”

By 2 Bình luận

Huấn luyện “thấu cảm”

Đỗ Hồng Ngọc

 

Thấu cảm (empathy) không phải là thông cảm. Cũng không phải là đồng cảm. Tiếng Việt ta có nhiều từ “thấu” rất hay như thấu hiểu, thấu đáo, thấu… xương ( lạnh thấu xương! )…

Cho nên thấu cảm không dễ chút nào!  Thấu cảm đòi hỏi phải có khả năng đặt mình vào vị trí người khác để hiểu rõ nguồn cơn, ngọn ngành. Từ cái hiểu sâu sắc đó mới có cách ứng xử đúng đắn, phù hợp. Đối với người thầy thuốc thì thấu cảm là đặt mình vào vị trí của người bệnh để hiểu được đằng sau nỗi đau kia còn có nỗi khổ nào, đằng sau cái bệnh kia còn có cái hoạn nào. Nhờ vậy mà mối tương giao thầy thuốc – bệnh nhân trở nên “đằm thắm” hơn, truyền thông sẽ hiệu quả hơn, có sự hợp tác tốt hơn giữa thầy thuốc và bệnh nhân.

Trong buổi thảo luận “Bàn tròn” sinh viên y khoa năm thứ hai vừa qua nhằm chuẩn bị thái độ và kỹ năng cho các em đi lâm sàng đạt hiệu quả tốt, một sinh viên nói em cầm kim chích thuốc cho bệnh nhân mà run rẩy, chỉ sợ bệnh nhân đau. Vậy là tốt. Biết sợ bệnh nhân đau là tốt. Chỉ lo lâu ngày chày tháng biến thành vô cảm. Người ta vẫn thường trách người thầy thuốc hôm nay, chỉ biết máy móc xét nghiệm mà không thấy có bệnh nhân, chẳng cần hỏi han, chẳng cần “nhìn sờ gõ nghe” gì đến bệnh nhân cả. Một em lớp lớn khuyên do quá đông sinh viên nên phải chia từng nhóm để “thao tác’ trên bệnh nhân rồi chia sẻ thông tin với nhau. Một vị thầy nhắc, đối với người bệnh, không nên dùng từ “thao tác”. Thao tác là dùng cho máy móc kia. Em hãy tưởng tượng mình chính là người bệnh đang có nhiều biến chứng trầm trọng đó được nhiều sinh viên tới ‘thao tác” thì sẽ cảm thấy thế nào? Phải luôn biết ơn người bệnh vì nhờ họ mà em được học hỏi để trở nên người thầy thuốc giỏi.  Một vị thầy khác nói thêm: với cái TV cũ, hư hỏng nặng, người thợ có thể khuyên: sửa không được đâu, vô ích thôi, mua cái khác cho rồi! Còn với một bệnh nhân không thể nói vợ ông già quá rồi, chữa không được đâu, vô ích thôi, lấy vợ khác cho rồi được!

Khoa học y học ngày càng tiến bộ, nhiều kỹ thuật mới ra đời, thâm chí có khả năng thay thế bác sĩ, chẩn đoán bệnh tật, cho y lệnh chính xác. Người thầy thuốc được dạy để biết sử dụng các máy móc tân kỳ, thay đổi mẫu mã xoành xoạch đó, dần dần có khuynh hướng chạy theo kỹ thuật, lệ thụôc máy móc và qua đó cũng lạnh lùng, máy móc, “khoa học”, xa cách dần với…con người. Nó làm cho người thầy thuốc trở nên bí hiểm… chẳng khác gì  các phù thủy của những bộ lạc ngày xưa! Thế nhưng con người từ xưa đến nay vẫn không thay đổi: cũng những âu lo, phiền muộn, sợ hãi, cũng những ganh tị, ghen ghét, mừng vui, cũng những già nua, tuổi tác, ốm đau, bệnh hoạn …

Mấy năm trước, trường Y khoa của Đại học California ở Los Angeles, đã làm một cuộc “thì nghiệm” lý thú  nhằm huấn luyện các bác sĩ tương lai để có khả năng “thấu cảm” tốt hơn. Họ chọn một số sinh viên y khoa tình nguyện giả bệnh nhân để  nhập viện điều trị. Hoàn toàn bí mật. Chỉ có giám đốc bệnh viện và điều dưỡng trưởng tham gia trong nhóm nghiên cứu mới được biết trước, còn toàn bộ nhân viên đều không được biết.

Một “ca” giả tình huống té thang lầu, có giai đọan ngất thóang qua; một ca giả đau bụng, oí mửa, mất nước, kiệt sức (cho uống Ipeca), và ca thứ ba giả bị tai nạn xe máy, đau thắt lưng, một chân bị yếu. Các sinh viên được “tập huấn” kỹ,  khai bệnh trơn tru, qua mắt bác sĩ nhận bệnh. Chọn buổi chiều thứ bảy, cuối tuần, là lúc mọi người dễ lơ đễnh nhất để vào bệnh viện. Các “bệnh nhân” được thử máu, truyền dịch, chụp CT, MRI các thứ …

Sau đây là kết quả: Một sinh viên nói “Lúc đó cảm thấy bất lực, hoàn toàn mất tự chủ. Không kiểm soát được. Chẳng biết chuyện gì sẽ xảy ra. Chẳng ai giải thích phải làm xét nghiệm gì, lúc nào, tại sao… cũng đành“nhắm mắt đưa chân”! Người thứ hai là cô sinh viên y khoa năm thứ ba, Lisa Shapiro, nói cô hoàn toàn kinh ngạc thấy bác sĩ rất kiệm lời, lạnh lùng, luôn có vẻ mệt mỏi, như chỉ làm cho xong bổn phận, còn  điều dưỡng thì khá hơn, tử tế hơn một chút.  Cô cảm thấy rất hoang mang, sợ hãi, cô đơn cùng cực. Tất cả đều nói bệnh giả mà thành bệnh thiệt!  Lisa Shapiro nói thêm “ Có cảm giác như mình bị sụp bẫy! Tim đập lọan xạ, huyết áp tăng vọt và có vẻ sốt cao thật sự!”. Người nằm giường kế bên cô là một bà già bệnh nặng, kêu bác sĩ suốt đêm, đèn cứ tắt rồi sáng liên tục làm cô không sao nhắm mắt nổi. Căng thẳng. Bơ phờ. Mệt mỏi!

Được hỏi qua trải nghiệm này, liệu khi ra trường trở thành bác sĩ, cô có quên sạch không? Cô khẳng định không thể nào quên! Cô chỉ nằm viện có 19 giờ đồng hồ mà thấy thời gian dài đăng đẵng. Khi bác sĩ đến thăm bệnh nói cô khá nhiều rồi, cho xuất viện, cô mừng đến phát khóc!

(Đỗ Hồng Ngọc)

http://www.viet-studies.com/DoHongNgoc_ThauCam.html

 

Vài tư liệu về Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện

By Để lại bình luận

Vài tư liệu về Bs Nguyễn Khắc Viện

Bs Đỗ Hồng Ngọc

Như đã trình bày, ngay khi mới thành lập Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng Cán bộ Y tế Tp.HCM (1989, thực chất là một Trường đại học y khoa, đào tạo bác sĩ đa khoa hướng về cộng đồng của Tp.HCM, tiền thân của Đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch ngày nay) do Bác sĩ Dương Quang Trung làm giám đốc, đã sớm hình thành Bộ môn Tâm lý-Xã hội học – Sức khỏe do Bs Đỗ Hồng Ngọc chủ nhiệm, Bs Lâm Xuân Điền, phó CN và Bs Nguyễn Khắc Viện cố vấn. Phần học về Y đức đã lồng ghép vào các bài giảng về Tâm lý học-Sức khỏe, Xã hội học-Sức khỏe, và Văn hóa-sức khỏe, tiền thân của Bộ môn Khoa học hành vi & Giáo dục sức khỏe, và Y đức-Khoa học hành vi sau này.

Ngoài những công việc liên quan đến Bộ môn, tôi còn được Bs Nguyễn Khắc Viện hướng dẫn về phương pháp thở bụng của ông khá kỹ. Có lần tại Hà Nội (8, Nguyễn Chế Nghĩa) ông còn cởi áo cho tôi xem mấy vết mổ rồi ém hơi, gồng bụng, kêu ” đấm thử một cái thật mạnh” vào bụng ông xem sao. Tôi đâu dám, chỉ đấm một cái nhè nhẹ, ông phì cười bảo phải ráng hết sức bình sanh mà đấm chứ. Tôi đấm cái bình, ông không nhúc nhích, thản nhiên như không, mặc dù người gầy nhom như một thiền sư! Bà Nhất, vợ ông đứng kế bên cười, ổng vậy đó, rất vui!

Khi hai ông bà vào Saigon, thường ở nhà trên đường Võ Di Nguy, Phú Nhuận, gần BV Nhân dân Gia định hoặc ở Viện Pasteur thì tôi và bác sĩ Trương Trọng Hoàng cũng thường được ông mời đến bàn bạc chương trình giảng dạy các thứ…

Dưới đây là vài tư liệu của Ông bà Nguyễn Khắc Viện, xin chia sẻ cùng các bạn đồng nghiệp ở trường ĐHYK Phạm Ngọc Thạch như một kỷ niệm:

Thư của Bs Nguyễn Khắc Viện gởi Bs Đỗ Hồng Ngọc.

Thư bà Nguyễn Thị Nhất, vợ Bs Nguyễn Khắc Viện giải thích thêm về phương pháp thở bụng của ông.