Khi ốm đau, bệnh nhân cảm nhận những sự thay đổi, bất an, những cảm giác từ bên trong, như đau nhức, đơ cứng, uể ỏai cùng nhiều cảm giác mơ hồ không rõ ràng khác, khó mô tả, thậm chí không nói được nên lời; bên cạnh đó là nỗi sợ hãi, lo âu, nghĩ đến sự bất hạnh của mình, những tác động đến gia đình, đến công ăn việc làm, tiền bạc, kế họach này khác của mình, không kể nghĩ đến cái chết, thương tật, di chứng về lâu về dài.
Trong khi đó, trước người bệnh, người thầy thuốc nghĩ ngay đến một chẩn đoán chính xác và khoa học, được phân lọai theo khuôn mẫu quốc tế, và cố gắng tìm kiếm những bằng chứng rõ rệt qua thăm khám lâm sàng nhìn- sờ- gõ- nghe và những xét nghiệm cận lâm sàng với sự hỗ trợ của máy móc, kỹ thuật, tóm lại là tìm những bằng chứng từ bên ngòai.
Bác sĩ cũng nghĩ ngay đến cơ chế bệnh sinh, thuốc men điều trị, những y văn thế giới cần tham khảo, có khi còn nghĩ ngay đến một đề tài nghiên cứu khoa học, nếu là một trường hợp hiếm hoi, một hội chứng lạ chưa từng gặp, có thể gắn cái tên mình vào đó! Để có thể có những bằng chứng xác thực, khoa học, bác sĩ cần sự chính xác tối đa, rõ ràng, những cái thể hiện ra bên ngòai dễ thấy, dễ nhận như sưng- nóng -đỏ- đau v.v.. Nhiều khi bệnh nhân mô tả mơ hồ sẽ bị bác sĩ rầy la. Khi một bệnh nhân kêu đau bụng chẳng hạn, bác sĩ sẽ hỏi đau ở đâu, phải chỉ cho chính xác điểm đau, phải dùng một ngón tay- một ngón tay mà thôi- để chỉ , không được xoa xoa cả bàn tay vào bụng một cách mơ hồ! Có khi bệnh nhân cầm kết quả xét nghiệm trên tay thấy tròi đất sụp đổ, hoang mang và bối rối, mụ mẫm, thì bác sĩ reo lên “tốt lắm!” “chính xác!” vì đã có bằng chứng xác định cho chẩn đoán! Có khi bác sĩ cầm đưa phim Xquang lên xem rồi lắc lắc đầu vài cái, bệnh nhân thót cả tim, trong khi thực ra bác sĩ chỉ vì bị… mỏi cổ! Lời nói của bác sĩ không chỉ truyền đạt thông tin mà còn truyền đạt cả cảm xúc mà nhiều khi bác sĩ cũng không ngờ!
Do cái nghĩ và cái thấy khác nhau giữa hai con người- thầy thuốc và bệnh nhân- như vậy, lại xảy ra trong cùng một lúc, một nơi, nên họ dễ … xung đột.
Trong tiếng Anh có những từ nói lên sự khác biệt đó: khi bệnh nhân nghĩ đến illness thì bác sĩ nghĩ đến disease, khi bệnh nhân thấy symptoms thì bác sĩ thấy signs. Tiếng Việt ta cũng hay không kém: khi bác sĩ thấy cái bệnh thì bệnh nhân thấy cái hoạn, khi bác sĩ thấy cái đau thì bệnh nhân thấy cái khổ!
Với kỹ thuật cao ngày nay thì người thầy thuốc càng trở nên máy móc, xa cách, hờ hững, thiếu sự sẻ chia, thân thiện, thiếu sự chăm sóc toàn diện như mong đợi.
Đại học California Los Angeles (UCLA) đã thực hiện một cuộc “thử nghiệm” lý thú nhằm huấn luyện các bác sĩ tương lai có khả năng “thấu cảm” với người bệnh khi phải vào nằm bệnh viện như sau:
Chọn một số sinh viên y khoa tình nguyện giả bệnh để nhập viện điều trị. Hòan tòan bí mật. Chỉ có giám đốc bệnh viện và nhóm nghiên cứu được biết trước, còn tòan bộ nhân viên còn lại đều không được hay biết. Một tình huống giả bị té thang lầu, có giai đọan ngất thoáng qua, tâm thần hơi rối lọan lúc vào viện. Một tình huống đau bụng vùng thượng vị, oí mửa, ỉa chảy, mất nước, kiệt sức đã 2 ngày. Tình huống thứ ba bị tai nạn xe gắn máy, đau thắt lưng, một chân bị yếu. Các sinh viên được tập huấn trước, biết các triệu chứng để khai bệnh cho trơn tru nhằm tránh không bị phát hiện. Nhóm nghiên cứu chọn một buổi chiều thứ bảy, cuối tuần, là lúc mọi người dễ lơ đễnh nhất để nhập viện. Các “bệnh nhân” được thử máu, truyền dịch, chụp CT, MRI các thứ …
Sau đây là kết quả tường trình để rút kinh nghiệm:
Một sinh viên nói “Lúc đó tôi cảm thấy hoàn toàn mất tự chủ. Bất lực. Không kiểm soát được gì nữa. Chẳng ai cho biết chuyện gì sẽ xảy ra. Chẳng ai giải thích phải làm xét nghiệm gì, lúc nào, tại sao… thôi đành“nhắm mắt đưa chân”… Người thứ hai là Lisa Shapiro, một sinh viên y khoa năm thứ ba nói cô hòan tòan kinh ngạc thấy bác sĩ rất kiệm lời, lạnh lùng, luôn có vẻ mệt mỏi, chỉ có điều dưỡng là còn tử tế một chút! Các bác sĩ chỉ cố gắng làm đủ bổn phận.. Cô cảm thấy rất hoang mang, sợ hãi, cô đơn cùng cực”. Lisa Shapiro nói thêm “ Có cảm giác như bị “sụp bẫy” vậy! Hết đường tháo chạy! Không kiểm soát được mình nữa. Tim đập lọan xạ, huyết áp tăng vọt và có vẻ sốt cao nữa, y như bệnh thiệt!”. Người nằm giường kế bên cô là một bà già bệnh nặng, kêu bác sĩ suốt đêm, đèn cứ tắt rồi sáng liên tục làm cô không sao nhắm mắt nổi. Căng thẳng. Bơ phờ. Mệt mỏi! Tất cả đều nói bệnh giả mà thành bệnh thiệt hết!
Được hỏi qua trải nghiệm này, liệu khi ra trường thành bác sĩ, cô có quên sạch đi không? Lisa Shapiro khẳng định không thể nào quên! Cô chỉ nằm viện có 19 giờ đồng hồ mà thấy thời gian dài đăng đẳng. Khi bác sĩ đến thăm bệnh buổi sáng nói cô khá nhiều rồi, cho xuất viện, cô mừng đến súyt khóc!
BS Đỗ Hồng Ngọc
Để lại một bình luận