Đọc lại “Thư gởi người bận rộn”.

 

 Thư gởi bạn xa xôi,

Minh Lê, người bạn trẻ xa xôi vừa gởi cho một bài mới viết còn nóng:

Đọc lại “Thư gởi người bận rộn”.

Vui ghê! Hơn 15 năm rồi đó, kể từ ngày cuốn Thư Gởi Người Bận Rộn ra mắt, và đã được tái bản liên tục nhiều lần. Rồi im re. Thời đã khác. Thế đã khác. Người “bận rộn” đã khác, hay chẳng còn ai bận rộn nữa! Ai cũng vui thú an nhàn rồi chăng?

Mình gởi thêm cho bạn một đoạn Lời Ngỏ của cuốn sách xưa và kèm bài “Chữ Nhàn” coi lại cho vui nha.

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

 

Đọc lại: “Thư gửi người bận rộn”

Minh Lê (NT)

Bạn thân mến,
Bắt chước Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, tôi cũng thầm tưởng tượng ra hình ảnh một doanh nhân trung niên, hay thanh niên vì thời nay người trẻ lập nghiệp sớm khá nhiều, hiểu biết và đam mê kinh doanh nên rất là bận rộn. Nhiệm vụ của tôi là “bán” được cho bạn cuốn Thư gởi người bận rộn của ông bác sĩ kiêm văn sĩ trên.
Chắc bạn đang cười mỉm, “Đã bảo bận rộn thì sao có thì giờ đọc thư?” Vậy là bạn bị trúng ngay cái bẫy của ông bác sĩ luôn cười tủm tỉm kia rồi, vì hai bài đầu tiên trong Thư viết về “nhàn” và “không có thì giờ”. Ổng không phải doanh nhân, nhưng đã từng cực kỳ bận rộn tới một ngày ổng… vô cấp cứu, nên coi bộ ổng dễ dàng “đi guốc trong bụng” những người bận rộn. Ổng “đi guốc” kiểu nào, thì bạn đọc đi rồi coi đúng không nha.
Chưa hết đâu, ông bác sĩ còn bàn luận sang chuyện khó nói như rối loạn dương cương, và vài bệnh thời đại như mất ngủ, bệnh giả (sợ bệnh quá mà sinh bệnh), v.v. Ổng còn đi lo chuyện trời ơi như lo người bận rộn “không ăn vì đói, vì ngon, vì vui mà vì để giao tiếp, để làm việc, để tranh luận, thương thảo” (bài “Hột mít lùi tro”) Rồi ổng lo người bận rộn không có thì giờ gần gũi con, cho con đầy đủ vật chất nhưng để mặc con tự lớn thành… con hư hồi nào không hay. (“Cũng không phải là chuyện dễ!”)
Và dĩ nhiên, ổng là bác sĩ nên tránh sao khỏi chuyện… kê toa thuốc. Toa gì đây? Bạn nhớ đọc bài “Cái rún của vũ trụ…” và “Êm chậm sâu đều…” nha. Ông bác sĩ nói về một chuyện đơn giản nhứt, thiết thân nhứt mỗi ngày mà ta thường dễ dàng quên béng đi mất. Quà tặng kèm là bài “Khúc khích trên lưng…”. Cười rất quan trọng đó, hỡi người bạn doanh nhân của tôi ơi, hãy tự hỏi mình xem mỗi ngày bạn cười một cách thoải mái và chân thật được bao nhiêu lần?
Ai lo lắng chuyện khó nói thì đọc “Bò, tại sao điên?” và “Rối loạn…”, có lẽ cả “Thầy trò Đường tăng…”. Đọc “Bò, tại sao điên?”, tôi không thể không cười khúc khích một mình. Thừa nhận, tôi đang “cười trên nỗi đau của người khác”, nhưng muôn sự là tại ông bác sĩ nói chuyện “tế nhị” một cách quá hài hước và dí dỏm. “Rối loạn…” và “Thầy trò Đường tăng” là hai khía cạnh khác nhau của vấn đề, lúc “không được” thì cần làm gì và lúc “được quá” cũng nên nhớ gì.
Muốn trị “bệnh giả”, đọc “Tùy hỷ!”, “Chích một phát!”, “Những người biết quá nhiều…”, “Safe”. Thông tin về bệnh tật và thuốc giờ tràn lan trên mạng, ngoài khía cạnh tích cực cũng làm nhiều người tự lo lắng, nghi mình bị bệnh này kia. Đi khám bệnh dĩ nhiên lòi ra một đống bệnh, trong đó đa số là “bệnh thời đại” như mỡ máu, tiểu đường, huyết áp cao, v.v. Vậy là uống thuốc, ăn kiêng, lo lắng triền miên. Người bận rộn ngày nay không thiếu tiền để lo cho sức khỏe, nhưng lo cách nào cho đúng và làm sao phòng chữa bệnh đúng cách thì sao không thử nghe ông Bác sĩ?
Làm cha mẹ thời nay là việc khá đau đầu so với vài chục năm trước. “Cũng không phải là chuyện dễ” bàn chuyện “mê đắm thần tượng” của tuổi mới lớn. “Canh cánh bên lòng” cố vấn về giáo dục giới tính cho con. “Nói “không” hổng dễ!” phân tích tâm lý con trẻ trước những cám dỗ và thói quen xấu. Vừa là người cha vừa có kinh nghiệm làm truyền thông giáo dục sức khỏe nhiều năm, người viết cứ vậy tâm sự với người đọc một cách nhẹ nhàng mà thấm thía.
Ông Bác sĩ còn “tài lanh” nhắc nhẹ bạn về cách chăm sóc cha mẹ ở tuổi già bằng “Một bông hồng cho những ai…” và “Chẳng cũng khoái ư?” Ai quan tâm tới vấn đề này nên đọc thêm cuốn Gió heo may đã về và Già ơi chào bạn, cả hai cuốn này tôi đều đã giới thiệu với bạn trước đây rồi đó.
Thực ra Thư gởi người bận rộn không chỉ dành cho doanh nhân, mà còn cho cả người rảnh rỗi. Ờ, rảnh quá nên mới quan tâm chuyện “Cắt nghĩa tình yêu?”, từ “làm sao cắt nghĩa được tình yêu” (Xuân Diệu) của vài chục năm trước, tới “tình bạn là tô hủ tiếu, tình yêu là tô bún riêu” của một tác giả hiện đại không biết tên. Đến “Chời ơi! áo dzài…” bình loạn về lễ hội áo dài ở Huế, “Đứa con của nàng Kiều” nghe mà… giật mình, và nhiều bài khác.
Cuối cùng, tôi cực kỳ tâm đắc với nhận xét của Bác sĩ về doanh nhân trong bài “Những người lãng mạn”: “Khác với nhà thơ lãng mạn để mà lãng mạn, nhà doanh nghiệp có khả năng biến lãng mạn thành hiện thực”. Đúng vậy, một doanh nhân có đam mê, có nghị lực, “biết làm ăn mà cũng biết hưởng nhàn, biết giữ gìn sức khỏe, không xa hoa lãng phí, không kiêu căng ngạo mạn, lại có lòng thương người, giúp đời” (“Giấy ngắn tình dài…”) ắt sẽ là người vừa đọc “Thư” vừa cười tủm tỉm, trách ông bác sĩ khéo lo xa… Nhưng trước hết, bạn phải có sách để đọc đã, đúng không?
Thân mến,
Minh Lê

………………………………………………………..

Trích Thay lời ngỏ Thư gởi người bận rộn

Tôi là một kẻ làm biếng, lại hành cái nghề mà ông tổ là cụ Hải thựơng Lãn ông, ông già lười ở làng Hải Thương, vậy mà bỗng trở thành một người bận rộn lúc nào không hay!
Số là ông bạn nhà báo của tôi, ông Trần Trọng Thức, một hôm gõ cửa bảo: “Nghe nói ông sắp về hưu, rỗi rãnh, viết cái gì đó cho báo Doanh nhân Saigon Cuối tuần cho vui đi”!

Nghe “doanh nhân” tôi đã hoảng vì cái sự bận rộn của họ. Biết ý, ông cười: Đây là “Doanh nhân cuối tuần”, không phải chuyện làm ăn đâu! Viết cái gì cũng đựơc, miễn là cà kê dê ngỗng.có hơi hướm sức khỏe một chút… là đựơc! Tôi bèn tra tự điển: cà kê, có nghĩa là dài dòng, hết chuyện này sang chuyện khác, còn dê ngỗng thì ai cũng biết! Thôi thì nể bạn…

Tôi nhớ André Maurois, người mà tôi rất mến mộ đã từng víết Lettres à l’inconnue (Thư gởi người đàn bà không quen biết, Bản dịch Nguyễn Hiến Lê) bằng cách tưởng tượng ra một người phụ nữ xinh đẹp, tuổi khoảng ba mươi, có nhan sắc, thông minh và nhạy cảm… để ông viết mỗi tuần một bức thư gởi cho người trong… mộng, trao đổi về mọi thứ chuyện trên đời. Tôi thử bắt chước tạo ra cái mục Thư gởi người bận rộn, lấy ý từ chữ “business”, là ‘bận rộn’ xem sao. Và tôi cũng tưởng tượng ra người bận rộn của tôi. Nghĩ gì viết đó. Cà kê dê ngỗng mà. Nhưng viết chỉ được ít lâu thì hết chuyện.

Nhớ hồi xưa có đọc một cái truyện ngắn đâu đó kể một người cô đơn, cả đời không ai thèm viết thư cho mình, thấy bạn bè ai cũng có thư đọc mà giận, bèn mỗi ngày tự viết cho mình một bức, đem ra bưu điện gởi về địa chỉ với tên mình đàng hoàng, rồi cũng ung dung mở thư ra đọc, tủm tỉm cười một mình khoái trá…Tôi lại bắt chước anh ta mỗi tuần viết cho mình một bức thư như vậy. Chẳng ngờ đựơc độc giả khen, nói cà kê dê ngỗng mà coi cũng được! Từ đó tôi trở thành một ngừơi bận rộn…Thứ Tư nào cũng phải nộp cho tòa sọan một bức thư bất kể trời mưa hay nắng! Mà độc giả mới dễ thương làm sao…

………………….

Chữ “NHÀN”

Chữ NHÀN là chữ làm sao! Nguyễn Công Trứ đã kêu lên như vậy, từ mấy trăm năm trước. Kêu chứ không phải hỏi. Bởi vì trước đó ông đã giải thích rõ ràng rồi: Thị tại môn tiền náo/ Nguyệt lai môn hạ nhàn. Chợ ở cửa trước thì “náo”, còn trăng vào cửa sau thì “nhàn”. Thế thôi! Không biết ai là người đầu tiên đã nghĩ ra một định nghĩa đơn giản mà thâm thúy đến vậy qua cách viết tượng hình của chữ Hán: giữa chữ môn mà có chữ thị thì thành náo, còn giữa chữ môn mà có chữ nguyệt thì thành nhàn. Thời buổi “thị trường” toàn cầu hóa như chúng ta đang sống hiện nay thì chợ ở tứ phía, ở ngay trong nhà cũng có chợ chen vào, cho nên không dễ mà tìm một chút ánh trăng qua cửa sổ! Ở các nước Âu Mỹ, workmania là một thứ bệnh “điên vì mê làm việc” đến nỗi tình trạng tâm thần, tự tử, tim mạch… ngày càng tăng. Ở Châu Á, bệnh karoshi chẳng hạn, một thứ bệnh dịch do làm việc quá nhiều, quá sức, làm như điên, đến nỗi sinh nhiều biến chứng và gây cả tử vong như chúng ta từng nghe thấy ở một số doanh nhân Nhật và đang lan ra nhiều nước. Liên Hiệp Quốc đưa “quyền nhàn tản” vào trong Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền để khuyến khích người ta nghỉ ngơi mà chả ai thèm nghe! Nghe sao được, nhàn hay không là ở mỗi người chứ. Bắt người ta làm việc, cưỡng bức lao động thì dễ chớ ai nỡ bắt người ta nhàn, khi người ta muốn được “bận rộn”!
Thực ra nhàn cũng có nhiều cách: có cách nhàn nhã, có cách nhàn hùng hục. Nhàn nào cũng tốt, miễn là đừng quá. Nguyễn Công Trứ ưa kiểu nhàn “Gót tiên đeo đủng đỉnh một đôi dì. Bụt cũng nực cười ông ngất ngưỡng.” Một đôi dì “đeo” thì sợ khó mà đủng đỉnh, khó mà ngất ngưỡng. Rồi ông còn ganh tị với Tô Đông Pha, đời Tống, hơn ngàn năm trước: “Sông Xích Bích buông thuyền năm Nhâm Tuất. Để ông Tô riêng một thú thanh tao!” Chẳng qua là ông Tô đi chơi thuyền trên sông, ngắm trăng với vài người bạn, đánh cờ, làm thơ xướng họa, dĩ nhiên là cũng có vài… người mẫu đi theo mài mực, rót trà! Ta bây giờ thỉnh thoảng cũng đi thuyền rồng trên sông Hương, có đàn có sáo…, có tiếng ca tiếng hát náo nhiệt, thuyền ngược thuyền xuôi tấp nập đó thôi. Nhưng cài nhàn của ta là nhàn ồn, không phải nhàn nhã! Sau một ngày vất vả, “người bận rộn” nào cũng sẵn sàng xách vợt ra sân làm vài ván tennis. Cởi veston cà vạt ra, mặc áo pull quần short vào, chạy ngược chạy xuôi hùng hục, toát mồ hôi hột, chẳng phải cũng là nhàn ư? Nhưng cái đó là nhàn… hùng hục. Nhàn nhã là phải có “nguyệt lai môn hạ” kìa. Vì thế mà Trịnh Công Sơn mới có bài Nguyệt ca rất dễ thương: “Từ khi trăng là nguyệt cho tôi bóng mát thật là”. “Thật là” sao thì anh không nói rõ nhưng chắc chắn anh đã có được sự nhàn nhã “thật là”, chẳng thua gì ông Tô ngày xưa. Nhưng sau đó anh thật thà thú thiệt: “Từ khi trăng là nguyệt, tôi như từng cánh diều vui. Từ khi em là nguyệt, trong tôi có những mặt trời!” Thì ra cũng tại em thôi. Tại em là nguyệt mà trăng của tôi đã biến thành những mặt trời nóng bức, nhễ nhại, vất vả, bận rộn đó thôi. Lúc đó hẳn nhạc sĩ cũng đã kêu lên: chữ nhàn là chữ làm sao!

Đỗ Hồng Ngọc
(2010)