Những tật bệnh thông thường trong lứa tuổi học trò

Chương II: VIÊM  MŨI  DỊ ỨNG

Có khi nào em nghe bà hàng xóm nhảy mũi (hắt hơi) từng loạt hàng chục cái liên tiếp, sau mỗi cái nhảy mũi là một tiếng “dạ”  liền không ?

Có khi nào em thấy một người lúc nào cũng sẵn cái khăn tay để chặm ngay những giọt nước mũi nước mắt chảy liên miên sau những tràng nhảy mũi trong lớp học, ngoài đường phố  ?

Có khi nào em thấy một anh bạn lâu lâu lại ngước mắt lên nhìn trời như tìm vần thơ, rồi cho tay vào túi lấy nhanh một chai thuốc nhỏ mũi bơm xịt vào mũi vài giọt, rồi mới có thể tiếp tục làm bài, học bài hoặc đi lại không?

Em đừng cười bà hàng xóm dạ  rân sau hắng loạt nhảy mũi như vậy ( bà tin có ai đó “ nhắc” bà ), đừng cười người bạn luôn có chiếc khăn trên tay, cũng đừng cười anh bạn lúc nào cũng phải có chai thuốc nhỏ mũi, ống xịt trong mình . Bởi đó không phải là một tật xấu, mà lại là một thứ bệnh khó chịu, bực mình, và rất khó chữa : bệnh viêm mũi dị ứng, một thứ bệnh thường gặp ở tuổi học trò!

Tôi sẽ không nói ở đây về thứ viêm mũi bẩm sinh, hoặc rủi ro đụng chạm làm cong vẹo vách ngăn- phải dùng phẫu thuật để chữa trị ở các bệnh viện chuyên khoa Tai Mũi Họng- cũng không nói về thứ viêm mũi do vi trùng (có thể chữa bằng kháng sinh), siêu vi trùng (80% các trường hợp viêm mũi nhiễm trùng) thường gặp trong mùa có dịch cảm cúm; cũng không nói về bệnh viêm mũi do thay đổi thời tiết đột ngột làm co giãn mạch máu ở mũi và các loại viêm mũi liên quan đến những rối loạn kích thích tố…

Tôi muốn nói với em ở đây về bệnh viêm mũi do dị ứng và do dùng thuốc sai lầm có thể phòng tránh được. Hai bệnh nầy rất thường gặp ở lứa tuổi học trò, lại rất khó chữa và nhất là gây nhiều khó chịu cho những em mắc phải, có thể làm cho sự học kém đi, hoặc làm cho em có mặc cảm với bạn bè rất tai hại.

Thực khó mà giải thích rõ căn nguyên của loại bệnh này, vì nó thuộc loại dị ứng (phản ứng kỳ dị, khác thường) hay mẫn cảm mà ngày nay các nhà chuyên môn vẫn không ngớt nghiên cứu vì ngày càng có nhiều người mắc phải do yếu tố di truyền và yếu tố môi trường gây ra. Đại khái em có thể hiểu thế này : có em ăn cua, tôm bao nhiêu cũng không sao, nhưng có em ăn cua, tôm thì bị nổi mề đay ngứa ngáy hoặc lên cơn suyễn. Có em ngữi mùi rơm rạ không sao , có em thì nhảy mũi tưng bừng nếu ngữi phải mùi rơm rạ, phấn hoa các thứ … Cũng có em không “chịu” sữa bò, trứng gà, trứng vịt; có em không chịu thịt gà, cá biển, chocolat… Tại sao có sự “không chịu” đó? Người ta giải thích là do cái “tạng” của mỗi người . Hiện tượng “chịu” vật nầy, “không chịu” vật khác một phần do yếu tố di truyền, một phần do bản chất của vật, do cường độ tiếp xúc, một phần khác do sự rối loạn của bộ máy tiêu hóa khiến cho sự hấp thụ sai lạc và cuối cùng phải nói đến yếu tố tâm lý nữa. Có em “chịu không nổi” mùi hoa sứ, nhưng lâu dần lại quen, hóa ghiền… Có người không ưa đồ biển ( tôm, cua, sò ốc) hễ ăn vào là bị phản ứng ngay, nhưng nếu cứ ăn riết rồi quen đi, thế là hết rắc rối.

Chất mà ta không “ưa”, không “chịu” đó gọi là chất kháng nguyên, một khi vào trong cơ thể ta sẽ kích thich cơ thể sinh ra một chất để “chống” (kháng) lại gọi là kháng thể. Cuộc chiến giữa kháng nguyên và kháng thể đó sinh ra một số chất độc gây nhiều hậu quả tai hại, trong đó có hậu quả… viêm mũi dị ứng nói trên. Giải thích một cách sơ lược thế thôi, bời đây là một hiện tượng rất phức tạp không thể dễ dàng lãnh hội bằng một vài dòng chữ.

 

Triệu chứng của bệnh trái lại rất dễ nhận ra. Như đã nói ở trên, người bị viêm mũi dị ứng thường nhảy mũi từng tràng dài, chảy nước mũi, nước mắt, nghẹt mũi quanh năm hoặc theo từng mùa… Khi có triệu chứng này em nên đi khám chuyên khoa Tai Mũi Họng sớm để định bệnh và chữa trị cho chính xác. Bác sĩ với dụng cụ khám mũi sẽ thấy màng mũi phồng lên , trắng bóng, màu tai tái. Chữa trễ, màng mũi có thể bị phồng to lên, lấp kín các “cửa sổ” thông hơi giữa xoang mũi với lỗ mũi, các chất nhày trong khoang không thoát được, lâu ngày gây thêm bệnh viêm xoang, một thứ bệnh khó khăn hơn nhiều, mà hậu quả có thể làm em phải bỏ học hoặc học kém đi.

Bác sĩ Tai Mũi Họng sẽ chỉ dẫn thuốc men cho em đúng cách, dựa trên bệnh tình của em, trên tuổi tác, cân nặng và trạng thái tâm lý của em nữa, thì mới có hiệu quả tốt, còn tự ý mua thuốc linh tinh uống hoặc nhỏ mũi, tự ý nghe bày vẻ này nọ mua thuốc xông mũi, xịt mũi có khi còn gây nhiều tai biến trầm trọng hơn.

Tuy vậy, tôi cũng ghi một cách đại khái nguyên tắc chữa trị ở đây để em có một ý niệm mà hợp tác tốt với thầy thuốc.

• Nếu biết rõ chất kháng nguyên nào đã gây ra chứng bệnh này của em, em tránh nó đi là cách tốt nhất. Thực tế, không dễ biết. Thường là các thứ phấn hoa, bụi khói, lông thú (chó mèo), nấm mốc, hóa chất, xăng dầu, vải vóc, thời tiết…
• Có thể xác định chất kháng nguyên bằng cách thử nghiệm trên da, thực hiện ở các bệnh viện chuyên khoa. Phức tạp và tốn kém.
• Dùng thuốc giải mẫn cảm không chuyên biệt.
• Dùng thuốc chống viêm, chống dị ứng theo toa bác sĩ.
• Dùng thuốc kháng histamin, nhỏ mũi, rửa mũi… theo hướng dẫn của bác sĩ.

Loại viêm mũi đáng được nói ở đây với các em vì có thể phòng tránh được là loại viêm mũi do dùng thuốc bừa bãi, sai lầm. Khi em bị cảm cúm, em mua một chai thuốc nhỏ mũi để nhỏ cho đỡ nghẹt, bớt chảy nước mũi . Người bán thuốc lấy cho em một thứ thuốc nào đó mang về dùng và thấy công hiệu lắm! Nhỏ vào mũi vài giọt thì một lúc sau đã thấy bớt nghẹt, dễ thở ngay. Nhưng một lúc nữa lại nghẹt mũi lại, lại khó thở. phải tiếp tục nhỏ vài giọt nữa và cứ như thế, dần dần em bị lệ thuộc vào thuốc rồi sinh chuyện!

Cũng có trường hợp em đi khám bác sĩ đàng hoàng, bác sĩ  cho em loại thuốc có tính co mạch để em đỡ nghẹt mũi, đỡ khó chịu tạm thời, nhưng vì em không để ý lời chỉ dẫn của bác sĩ, thấy thuốc hay, em tự ý mua thêm, dùng đi dùng lại mãi và trở thành ghiền, đi đâu cũng phải có chai thuốc đó bên mình và rồi mới sinh chuyện.

Nên nhớ màng mũi ta rất nhạy cảm với các loại thuốc làm co mạch đó . Mạch máu ở màng mũi bị viêm, trương to lên (làm nghẹt mũi) đột nhiên bị co lại dưới ảnh hưởng của thuốc, nhưng một lúc sau, thuốc hết hiệu nghiệm, mạch máu lại trương nở to lên, và to hơn trước, em lại phải nhỏ thuốc cho đến khi em bị viêm mũi… vì thuốc.

Muốn chữa  “bệnh”  này, em phải can đảm và có nhiều nghị lực, nghĩa là em ráng hả miệng ra thở ít lắm là đôi ba ngày, ráng  không dùng thuốc nhỏ mũi cho đỡ nghẹt nữa! Tưởng dễ mà không dễ đâu !

Nếu vượt qua được,  em sẽ không cần phải dùng đến thuốc nhỏ mũi nữa và khỏi bệnh. Cũng có thể bác sĩ Tai Mũi Họng sẽ can thiệp, cắt bỏ một phần “sừng” mũi bằng điện, hoặc bằng hóa chất để dọn đường cho không khí ra vào. Sau đó, em lại phải chữa nguyên nhân đã gây ra chứng viêm mũi của em ( do dị ứng hay do siêu vi v.v… chẳng hạn) khi đã thoát nợ giai đoạn đầu là viêm mũi do thuốc nhỏ mũi!.

Tôi đã nói với em về hai loại bệnh viêm mũi thường gặp ở tuổi học trò là bệnh viêm mũi dị ứng và viêm mũi do dùng thuốc sai lầm, bửa bãi. Bệnh viêm mũi dị ứng rất phức tạp, khó chữa . Em phải chịu khó điều trị một thời gian lâu dài và chữa đúng phương pháp, tuyệt đối không nên tự ý mua thuốc chữa vì những phản tác dụng nguy hiểm. Loại viêm mũi do dùng thuốc sai lầm thì đòi hỏi em phải có nghị lực nếu muốn chữa cái bệnh “ghiền” kỳ cục đó ! Một điều nữa có lẽ cũng nên nói là không bao giờ được dùng thuốc nhỏ mũi của người lớn nhỏ cho em bé trong nhà, dù là giảm liều thuốc đi . Đã có nhiều trường hợp bé chết ngất vì phản ứng thuốc nhỏ mũi rồi đó !