Ghi chú: “Thư gởi bạn xa xôi (9.13)” về chuyện cái “meo” của một bà mẹ trẻ bên Mỹ bỗng nhiên được nhiều bà mẹ yêu cầu cung cấp thêm thông tin. Tôi không phải là bác sĩ Sản khoa, nhưng vì là tác giả cuốn “Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng” (vừa tái bản lần thứ XX) nên ít nhiều cũng… dính tới các bà mẹ nên xin gởi vài bài viết liên quan trước đây để các bạn đọc thêm.
Ngoài ra xin vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa Sản nhé.
Thân mến,
Đỗ Hồng Ngọc.
“Mẹ tròn Con vuông”
Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc
Lạ lùng có nhiều bà mẹ trẻ, mới có đứa con đầu lòng đã lưng còng, mắt kém, da xanh, trùm khăn kín mít, nhét bông gòn đầy tai, đi đứng lảo đảo. Thì ra, cả tháng nằm liệt trong buồng tối, dơ dáy, hôi hám, nóng bức… rồi nhịn ăn, cữ tắm mới ra nông nổi này! Mà hậu quả thì đã rõ: lúc 40 tuổi sẽ giống một bà già 60. Rồi nhìn lại một nữ bác sĩ , một nữ y tá, một nữ hộ sinh… Họ cũng là “đàn bà” đó, họ cũng sanh con vậy, mà sanh xong nửa tháng không ai biết là họ mới có con. Họ vui vẻ, hoạt bát, ăn uống , đi lại như một người bình thường và họ giữ được nét trẻ trung xinh đẹp lâu dài! Bí quyết gì vậy? Thuốc tiên nào vậy? Không có gì cả. Họ chỉ có kiến thức thôi: họ hiểu biết. Hiểu biết rằng sanh đẻ là một hiện tượng sinh lý bình thường của người phụ nữ. Họ ăn uống, tắm rửa hợp vệ sinh, họ tập thể dục sớm, đi lại sau khi sanh … Chỉ vậy thôi! Họ chẳng cần rượu bổ, cũng chẳng cần thuốc Bắc, thuốc Tây trừ khi có chỉ định của bác sĩ. Tại sao ta không học được những điều đơn giản đó? Các cụ nội, ngoại trong gia đình do những tập quán cổ truyền không chịu cho chúng ta làm thì chúng ta ráng thuyết phục các cụ. Nhớ là chúng ta đang ở trong thời đại khoa học, con người đã du hành trong vũ trụ, và nếu “nói có sách, mách có chứng” thì các cụ sẽ nghe. Cùng lắm là các cụ sẽ giận, sau đó thấy con cháu vui vẻ, khỏe mạnh, xinh đẹp, cụ sẽ vui lòng ngay!
Nhớ lại trước kia mà kinh hoàng! Không làm sao nói hết nỗi khổ của người phụ nữ lúc có mang, lúc sinh sản. Nào “mang nặng, đẻ đau”, nào “Đàn ông đi biển có đôi/ Đàn bà đi biển mồ côi một mình” mới thấy xót xa thế nào. Người phụ nữ có mang ngày xưa phải mặc quần áo chật, thắt bụng thật chặt, để con nhỏ dễ sinh, vì sợ con to “đẻ khó”. Ăn không dám ăn no. Trước khi ăn phải uống vài tô nước trước đã. Còn làm thì…. làm ở nhà chưa đủ, làm cho cả hàng xóm: “con so phải làm cho láng giềng”. Nửa đêm mới ngủ, gà gáy phải đã dậy! Lúc sinh thì làm gì có trạm xá, hộ sinh, mời một người nào đó trong làng có ít kinh nghiệm đỡ đẻ nhưng lại thiếu vệ sinh, cắt rún bằng dao nứa, mảnh sành. Khi rốn rụng, còn ướt thì lấy đất vách bôi vào. Cuống rốn rụng thì được cất kỹ đến khi bé ốm đau thì đốt cho uống. Ngay khi mới sanh đã nhai gạo sống mớm cho. Mẹ thì ăn cơm với muối rang, nước mắm kho đặc, ngày uống 2-3 chén nước tiểu. Ở thì ở trong buồng kín bưng, không có ánh nắng mặt trời. Lúc sanh mới thật kinh khủng: gặp trường hợp sinh khó, rặn lâu ra thì ông chồng phải leo lên mái nhà cởi hết các nút lạt ra, hoặc nhổ hết các cọc rào, hy vọng nhờ vậy mà vợ sinh được. Có khi bắt ông chồng lội qua sông, nhảy qua ao, quậy nước ao cho …đứa bé được trơn, dễ ra. Đẻ xong huyết ra ít thì lấy chày cán ở bụng cho ra hết “máu độc”, gặp trường hợp băng huyết, càng cán mạnh (theo tài liệu Bác sĩ Phạm Ngọc Thạch).
Hiện nay, ở một số vùng sâu, vùng xa, người sản phụ vẫn còn “ở một chỗ tối om, kín mít, nồng nặc mùi dầu, hơi khói bốc lên đến ngộp thở” mà phải nằm hàng tháng như vậy. Người mẹ phải nằm trong bóng tối đó, trên lò than nóng, ăn uống hết sức kiêng cữ, có khi tiêu tiểu tại giường, không tắm rửa gì cả. Quần áo thì phải mặc đồ cũ rách, giặt lén, phơi ở chỗ kín không có ánh nắng mặt trời, vi trùng tha hồ phát triển. Ăn uống thì cấm hoa quả, rau tươi, chỉ ăn muối tiêu, mắm kho…(theo BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng)
Rồi nhìn lại các bà mẹ có kiến thức, các sản phụ sinh ở nhà hộ sinh hoặc trong các bệnh viện phụ sản được chăm sóc tốt, thăm thai định kỳ để kịp thời giải quyết những trường hợp đẻ khó. Mẹ sanh con xong nằm ở buồng sáng sủa, có ánh nắng mặt trời, thậm chí trong phòng máy lạnh, được ăn rau quả để mau hồng hào trở lại, được tập thể dục cho người thon thả, giữ dáng vẻ xinh đẹp dài lâu, được học những bài học về “đẻ không đau”… Những việc như vậy không hề tốn kém gì cả, mà “Mẹ tròn, Con vuông”, mà gia đình hạnh phúc!
“Mang không nặng, đẻ không đau”
Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc
Câu “mang nặng, đẻ đau” đã được truyền tụng từ thế hệ này sang thế hệ khác đến nỗi các bà mẹ không muốn tin cũng không được. Nhưng các bác sĩ sản khoa ngày nay đã có thể nói ngược lại: mang không nặng, đẻ không đau.
Có một thời, ở Âu Mỹ, người ta tránh sự đau đớn khi sinh nở bằng cách đánh thuốc mê, mổ hoặc can thiệp đem đứa bé ra. Phương pháp này hoàn toàn không đau tí nào cả nhưng hiện nay các bà mẹ ở Âu Mỹ đều phản đối, không muốn có một đứa con… “từ trên trời rơi xuống” như vậy nữa. Các bà mẹ muốn chính mình sinh đứa con mình, muốn được đau bụng, muốn được rặn, muốn được có cảm giác “xổ lồng” và ngay sau đó, có đứa con mũm mĩm nằm bên cạnh bú vú mẹ kêu chùn chụt. Tóm lại, người ta muốn có cuộc sinh tự nhiên, thiên nhiên, không can thiệp nhân tạo (trừ trường hợp có chỉ định của thầy thuốc).
Sinh đẻ, chuyện bình thường và là một chức năng sinh lý của người phụ nữ! Do đó, chuyện chẳng có gì mà ầm ĩ cả. Nó không phải là chuyện dơ bẩn đến phải “trốn” hàng tháng trong buồng tối, đến phải giấu giếm lúc giặt quần áo, phơi quần áo! Nó cũng không phải là chuyện sợ hãi đến nỗi lo lắng quá đáng, không đau lắm cũng cũng ráng đau!
“Mang không nặng” là vì lúc có mang, người mẹ khỏe mạnh, ăn uống, nghỉ ngơi đầy đủ, chứ không phải như người phụ nữ có mang ngày xưa đã nói như trên. Dĩ nhiên, người mẹ có mang vẫn tiếp tục công việc bình thường, vừa sức, trừ trường hợp dọa sẩy thai hay có ý kiến của thầy thuốc khuyên. Vẫn đi lại, chơi thể thao nhẹ, tập thể dục với các động tác nhẹ nhàng. Từ tháng thứ 8, gần sinh, nên có chế độ nghỉ ngơi hợp lý. Giữ vệ sinh thân thể tốt, mặc thoáng mát, rộng rãi. Chú ý chăm sóc răng, có sâu răng thì phải chữa sớm. Nên ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, ăn nhiều chất sắt (rau muống, đậu que, đậu đũa, rau dền, mè….) để bổ máu cho cả mẹ lẫn con. Ăn nhiều chất calcium (trứng gà, vịt, tôm , cua…), cần thì uống thêm chất sắt, acid folic theo chỉ định.
Những lời khuyên như kiêng món này cữ món nọ như ăn cua sẽ bị… sinh ngang, ăn thỏ sinh trẻ sứt môi…đều nhảm nhí! Thận trọng khi dùng thuốc. Càng ít dùng thuốc càng tốt. Cái thói quen uống thuốc bổ thai, dưỡng thai, rượu bổ… đều không cần thiết có khi lại nguy hiểm. Cần chuẩn bị cho con bú mẹ tốt. Khi bé sinh ra thì cho bú ngay vì sữa non rất quý. Bà mẹ lên cân trong lúc có thai chừng 12kg là vừa. Lên cân đột ngột, phù …đều cần phải đi khám bệnh ngay.
Ngày nay, Thụy Điển là một nước có tỷ lệ tử vong mẹ thấp nhất thế giới, việc sinh đẻ đã ngày càng gần gũi với tự nhiên. Bà mẹ không cần phải nằm trên bàn sanh, dạng chân ra trong một tư thế khó chịu, trái lại được tự chọn tư thế sao cho thoải mái, ngồi xổm, ôm lấy người thân, ôm lấy ghế. Tư thế tự nhiên này còn giúp cho cổ tử cung dễ nở trọn. Chuyện đánh thuốc mê, sanh mổ…rất ít khi phải thực hiện ./.
Dưới đây là “meo” của Truoc Tran (bút danh Từ Xứ Cao Bồi) gởi về đóng góp thêm cho các bài viết trên. Nhận thấy đây là những thông tin hữu ích cho các bà mẹ “đông tây nam bắc” nên xin phép TXCB cho đưa lên mục này vậy nhé. Đa tạ. DHN
Thưa anh,
Nhân đọc về “meo” của bà mẹ sanh con ở Mỹ, và những bài cố vấn của anh, em một người từng sanh con ở Mỹ vào thập niên 80s/90s và có bạn bè từng sanh con vào thời nầy, từng thăm mấy bà mẹ sanh con ở Mỹ trong thập niên 2000s/10s và từng thấy mấy bà mẹ sanh con ở VN thập niên 60s/70s… xin chia sẽ nhận xét của mình.
“Mang không nặng, đẻ ít đau”
Không chắc vế nhì “đẻ ít đau” đúng cho tiền đề, nhưng “mang không nặng” là lời khuyên giá trị. Nên nhớ phần lượng ăn uống đề nghị cho mấy bà mẹ đang có mang theo tiêu chuẫn Mỹ, nếu theo đúng có thể bị ăn quá lượng, vì trung bình tạng người Á Châu nhỏ hơn. Nhiều bà mẹ, eat for two, có quyền đổ thưa tại có bầu thèm ăn, ăn thả dàn và lên pound phây phây. Khi sanh xong bao nhiêu “nặng” còn lại phải mang theo, có khi cả đời không xuống được mấy chục pounds thêm vào hồi có mang ̣(hi hi!).
“Đẻ tự nhiên” (và ít đau) ….
Những thập niên trước, sanh mổ khá thịnh hành, đau bụng lâu cả bà mẹ lẫn bác sỉ hơi lạm phát chăng, nhất là con đầu lòng? Bà mẹ vừa đau, vừa không kinh nghiệm nên sợ, thôi thì mổ cho chắc ăn. Vả lại đằng nào bảo hiễm cũng trả. Bác sỉ thì mổ xong cho rồi một ca, khỏi dây dưa tới khuya. Hồi ở VN, đâu thấy hay nghe ai quen đẻ mổ đâu, mà qua Mỹ nghe đẻ mổ hà rầm. Trong thập niên 2000s với Green Envoriment, tôn trọng thiên nhiên, các bà mẹ và bác sỉ có cố gắng hơn, vả lại bảo hiểm cover chặt hơn, nên sanh mổ đã giảm xuống chăng?
Nhưng bây giờ y khoa tân tiến, không lẽ các bà mẹ cứ sanh như thời tiền sử? Thời tiền sử đâu có epidural (gây tê phần hạ bàn), nên đau bao nhiêu các bà mẹ cũng phải ráng chịu, muốn không đau cũng không được. Bây giờ epidural dể dàng và an tòan, tại sao các bà mẹ lại phải ráng chịu đau? Và có lẽ nhờ epidural các bà mẹ không đau, nên lúc chuyển bụng khỏe re. Khi nào monitor và điều dưỡng bảo rặn thì rặn, ngừng thì ngừng, tỉnh bơ, và nhờ vậy kiên nhẩn hơn, nên có lẽ sanh mổ ít hơn chăng?
Bây giờ nhà thương và nhà hộ sanh không “treat” mấy bà mẹ như “bệnh nhân” nữa, mà coi các bà mẹ sắp sanh như một người đang làm một chuyện quan trọng. Các bà mẹ vào các thập niên trước, khi bước chân vào nhà thương “bị” đưa lên băng ca ngay, mặc dù mình vẫn còn đi đứng tươi tỉnh, còn cười được, chưa nhăn nhó gì cả. Rồi sau đó các bà mẹ được chuyển từ phòng tiền sanh, sang phòng sanh, sang phòng hậu sanh, nằm trên chiếc băng ca lạnh lùng, ngó lên thấy trần nhà, ngó xuống thấy chân mình.
Bây giờ có birthing room trang hoàng như nhà riêng hay phòng khách sạn. Các bà mẹ vào check in như vào khách sạn. Đương nhiên phòng ‘khách sạn” nầy có đầy đủ những dụng cụ cần thiết để tắm dọn cho bé mới sanh và những y cụ cần thiết nếu bà mẹ có bị trục trặc. Các bà mẹ ở trong phòng sanh, “làm việc” labor, ít nhiều như ở nhà mình.
Và nhờ epidural, không đau nên các bà mẹ ráng chờ sanh thường, bao lâu cũng không sao. Phụ nử không cần phải chịu đau để tỏ ra mình là một người mẹ can đảm “đúng tiêu chuẩn”, thương con phải đẻ đau.
“Đẻ xong ở cử…”
Hồi ở VN, là con nít khá lớn, em có vào nhà hộ sanh thăm chị dâu sanh cháu. Tỉnh nhỏ, nhà hộ sanh nhỏ, các “phòng” chỉ là bức vách ngắn chia thành phòng, nên luồng tuông. Bà chị dâu sanh con so đầu lòng, đương nhiên cũng như các bà mẹ vừa sanh xong vào thời đó, chị rất kiêng, không nói nhiều, không vận động nhiều. Nhưng phòng kế là bà me sanh con rạ đứa thứ 12. Cứ nghe tiếng bà réo rầy mấy đứa con khác đang chạy lòng vòng um lên, tiếng rang rảng. Hôm sau bà check out đi te te.
Bây giờ nhìn lại các bà mẹ ngày xưa, trước thời kế hoạch gia đình, một đời sanh ít nhất cả lố (và thường bỏ vài đứa), có người sanh năm một. Các bà mẹ ngày xưa ngoài làm mẹ còn phải làm dâu và làm vợ . Tuy phần lớn không đi làm xong xáo ngoài xả hội, nhưng công chuyện nhà rất nhiêu khê, giặc giủ (bằng tay không có máy), nấu ăn, nuôi con. Gia đình khá giả còn đở, nghèo ngoài nuôi con, còn phải gánh nước, chẻ cuổi, nuôi heo, hái dâu, nuôi tầm, và đôi khì còn phải “nuôi chồng đi thi”, vv..vv.. Nên thời gian ở cử, các bà mẹ được cử làm công chuyên luôn, một cơ hội “take a break”.
Ngày nay y khoa tiến bộ, kế hoạch gia đình đã giúp người phụ nữ “giải phóng” và được lựa chọn cho mình, một cuộc đời với đàn con nheo nhúc, hay “ích kỷ” chỉ sanh một hay hai đứa thôi, nên không cực như những bà mẹ khi xưa (ngày nay ở thôn xóm, hay ở những chốn xa xôi không biết phụ nữ ra sao). Phụ nử ngày nay tuy vậy nếu có thể, xin cứ ở cử, lấy maternity leave để xả hơi khỏi đi làm nếu đang đi làm. Đương nhiên ngày nay ở cử, không cần cử tắm, cử vận động, cử la hét, không cần thoa nghệ, thoa gừng, hay thoa dầu khuynh diệp bác sĩ Tín, nhưng cần cử stress, cần thư gỉản, và cần tận hưởng thời gian được gần con thơ sơ sanh, mặc dù chỉ được 6 hay 8 tuần. Vì sau đó các bạn phải đi làm lại không còn nhiều thì giờ đâu sau khi có con, rồi còn phải chở con đi nhà trẻ, đi hoc, đưa đón con đi soccer, đi piano lesson, đi đủ thứ hết, trong vòng nhiều năm sắp tới !
(Từ Xứ Cao Bồi)
Thưa Bác sỹ,
Tôi hiện định cư ở Hoa Kỳ và vừa có một cháu ngoại gái đầu tiên. Ba cháu là người Mỹ, Mẹ của cháu tuy được sinh ra bên Mỹ nhưng nói tiếng Việt rất rành.
Vợ chồng tôi nói tiếng Việt 100% với cháu ngoại mỗi khi gặp bé ngay cả những bài ru em và bài hát trẻ con cho bé ngủ hoặc lúc chơi đùa.
Cháu ngoại nay đã được gần 1 tuổi , cháu phát âm nhiều nhưng vẫn chỉ là aaa, ba ba thôi.
Tôi phân vân không biết có nên tiếp tục nói tiếng Việt 100% với cháu không ? vì sợ cháu bị lẫn lộn giữa tiếng Việt và tiếng Mỹ, không hiểu đồng nhất là ngôn ngữ nào, rồi sẽ bị chậm biết nói không ?
Xin Bác Sỹ cho biết ý kiến về vấn đề này. Chân thành cảm ơn Bác Sỹ.
Kính chúc Bác Sỹ luôn an vui và nhiều sức khỏe.
Kim Lang.
Mẹ cháu sanh ở Mỹ mà vẫn nói tiếng Việt và tiếng Mỹ rành đó có sao đâu? Mới một tuổi thì aaa ba ba là phải rồi! Ông bà ngoại cứ tiếp tục nói tiếng Việt với cháu vì đã có ba mẹ cháu nói tiếng Mỹ rồi. Sau này đi học, bé sẽ chỉ học tiếng Mỹ thôi. Nên dạy tiếng Việt cho bé ở nhà để giao tiếp. Như vậy tốt cho bé hơn về sau này.
Rất cảm kích khi nhận được hồi đáp nhanh của Bác Sỹ vì mọi người đều biết lịch làm việc của Bác Sỹ rất ư là bận rộn.
Xin cầu chúc Bác Sỹ luôn nhiêu sức khỏe để tiếp tục công việc cứu người, giúp đời trong nhiều năm kế tiếp.
Kim Lang.