Già thì khổ, ai cũng biết. Sanh bệnh lão tử! Nhưng già vẫn có thể sướng. Muốn sống lâu thì phải già chớ sao! Già có cái đẹp của già. Trái chín cây bao giờ cũng ngon hơn trái giú ép.
Cái sướng đầu tiên của già là biết mình… già, thấy mình già, như trái chín cây thấy mình đang chín trên cây. Nhiều người chối từ già, chối từ cái sự thật đó và tìm cách giấu cái già đi, như trái chín cây ửng đỏ, mềm mại, thơm tho mà ráng căng cứng, xanh lè thì coi hổng được.
Mỗi ngày nhìn vào gương, người già có thể phát hiện những vẻ đẹp bất ngờ như những nếp nhăn mới xòe trên khóe mắt, bên vành môi, những món tóc lén lút bạc chỗ này chỗ nọ, cứng đơ, xơ xác… mà không khỏi tức cười! Quan sát nhìn ngắm mình như vậy, ta mới hiểu hai chữ “xồng xộc” của Hồ Xuân Hương:
“Chơi xuân kẻo hết xuân đi.
Cái già xồng xộc nó thì theo sau!” .
Có lẽ nữ sĩ lúc đó mới vào lứa tuổi 40! Thời ta bây giờ, 40 tuổi lại là tuổi đẹp nhất. Phải đợi đến 80 mới gọi là hơi già. Trong tương lai, khi người ta sống đến 160 tuổi thì 80 lại là tuổi đẹp nhất!
Tuy vậy, thực tế, già thì khó mà sướng. Con người ta có cái khuynh hướng dễ thấy khổ hơn. Khổ dễ nhận ra còn sướng thì khó biết! Một người luôn thấy mình… sướng thì không khéo người ta nghi ngờ hắn có vấn đề… tâm thần! Nói chung, người già có ba nỗi khổ thường gặp nhất, nếu giải quyết được sẽ giúp họ sống “trăm năm hạnh phúc”:
* Một là thiếu bạn!
Nhìn qua nhìn lại, bạn cũ rơi rụng dần… Thiếu bạn, dễ hụt hẫng, cô đơn và dĩ nhiên… cô độc. Từ đó dễ thấy mình bị bỏ rơi, thấy không ai hiểu mình! Quay quắt, căng thẳng, tủi thân. Lúc nào cũng đang như
“Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt
Ta nằm dài nghe ngày tháng dần qua…!”.
Người già chỉ sảng khoái khi được rôm rả với ai đó, nhất là những ai “cùng một lứa bên trời lận đận”… Gặp đựơc bạn tâm giao thì quả là một liều thuốc bổ mà không bác sĩ nào có thể biên toa cho họ mua được!
Để giải quyết chuyện này, ở một số nước tiên tiến, người ta mở các phòng tư vấn, giới thiệu cho những người già cùng sở thích, cùng tánh khí, có dịp làm quen với nhau. Người già tự giới thiệu mình và nêu “tiêu chuẩn” người bạn mình muốn làm quen. Nhà tư vấn sẽ “matching” để tìm ra kết quả và làm… môi giới…Dĩ nhiên môi giới cho họ kết bạn. Còn sau này họ thấy tâm đầu ý hợp tiến tới hôn nhân (nếu còn độc thân) thì họ ráng chịu! Đó là chuyện riêng của họ. Ngày trước, Uy viễn tướng công mà còn phải than:
Tao ở nhà tao tao nhớ mi
Nhớ mi nên phải bước chân đi
Không đi mi bảo rằng không đến
Đến thì mi hỏi đến làm chi
Làm chi tao có làm chi đựơc
Làm được tao làm đã lắm khi…
Nguyễn Công Trứ
Rồi họ dạy người già học vi tính để có thể “chat”, “meo” với nhau chia sẻ tâm tình, giải tỏa stress… Thỉnh thoảng tổ chức cho các cụ họp mặt đâu đó để được trực tiếp gặp gỡ, trao đổi, dòm ngó, khen ngợi hoặc… chê bai lẫn nhau. Khen ngợi chê bai gì đều có lợi cho sức khỏe! Có dịp tương tác, có dịp cãi nhau là sướng rồi. Các tế bào não sẽ đựơc kích thích, đựơc hoạt hóa, sẽ tiết ra nhiều kích thích tố. Tuyến thượng thận sẽ hăng lên, làm việc năng nổ, tạo ra cortisol và epinephrine làm cho máu huyết lưu thông, hơi thở trở nên sảng khóai, rồi tuyến sinh dục tạo ra DHEA (dehydroepiandosterone), một kích thích tố làm cho người ta trẻ lại, trẻ không ngờ!…Dĩ nhiên phải chọn một nơi có không khí trong lành. Hoa cỏ thiên nhiên. Thức ăn theo yêu cầu. Gợi nhớ những kỷ niệm xưa… Rồi dạy các cụ vẽ tranh, làm thơ, nắn tượng… Tổ chức triển lãm cho các cụ. Rồi trình diễn văn nghệ cây nhà lá vườn. Các cụ dư sức viết kịch bản và đạo diễn. Coi văn nghệ không sướng bằng làm … văn nghệ!
* Cái thiếu thứ hai là thiếu… ăn !
Thực vậy. Ăn không phải là tọng là nuốt là xực là ngấu nghiến …cho nhiều thức ăn! Ăn không phải là nhồi nhét cho đầy bao tử! Trong cuộc sống hằng ngày có nhiều thứ nuốt không trôi lắm! Chẳng hạn ăn trong nỗi sợ hãi, lo âu, bực tức; ăn trong nỗi chờ đợi, giận hờn thì nuốt sao trôi? Nuốt là một phản xạ đặc biệt của thực quản dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. Một người trồng chuối ngược vẫn có thể nuốt được dễ dàng! Nhưng khi buồn lo thì phản xạ nuốt bị cắt đứt!
Nhưng các cụ thiếu ăn, thiếu năng lựơng phần lớn là do sợ bệnh, kiêng khem quá đáng. Bác sĩ lại hay hù, làm cho họ sợ thêm! Nói chung, chuyện ăn uống nên nghe theo mệnh lệnh của… bao tử:
Cư trần lạc đạo thả tùy duyên
Cơ tắc xan hề khốn tắc miên…”
(Ở đời vui đạo hãy tùy duyên
Đói đến thì ăn mệt ngủ liền…)
Trần Nhân Tông
“Listen to your body”. Hãy lắng nghe sự mách bảo của cơ thể mình! Cơ thể nói… thèm ăn cái gì thì nó đang cần cái đó, thiếu cái đó! Nhưng nhớ ăn là chuyện của văn hóa ! Chuyện của ngàn năm, đâu phải một ngày một buổi. Món ăn gắn với kỷ niệm, gắn với thói quen, gắn với mùi vị từ thuở còn thơ! Người già có thể thích những món ăn…kỳ cục, không sao. Đừng ép! Miễn đủ bốn nhóm: bột, đạm, dầu, rau…Mắm nêm, mắm ruốc, mắm sặc, mắm bồ hóc, tương chao… đều tốt cả. Miễn đừng quá mặn, quá ngọt…là được. Cách ăn cũng vậy. Hãy để các cụ tự do tự tại đến mức có thể đựơc. Đừng ép ăn, đừng đút ăn, đừng làm “hư” các cụ!
Cũng cần có sự hào hứng, sảng khoái, vui vẻ trong bữa ăn. Con cháu hiếu thảo phải biết … giành ăn với các cụ. Men tiêu hoá được tiết ra từ tâm hồn chớ không chỉ từ bao tử.
* Cái thiếu thứ ba là thiếu vận động !
Già thì hai chân trở nên nặng nề, như mọc dài ra, biểu không chịu nghe lời ta nữa! Các khớp cứng lại, sưng lên, xương thì mỏng ra, dòn tan, dễ vỡ, dễ gãy…! Ấy cũng bởi cả một thời trai trẻ đã “Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt…” (TCS)!
Bác sĩ thường khuyên vận động mà không hướng dẫn kỹ dễ làm các cụ ráng quá sức chịu đựng, lâm bệnh thêm. Phải làm sao cho nhẹ nhàng mà hiệu quả, phù hợp với tuổi tác, với sức khỏe. Phải từ từ và đều đều. Ngày xưa người ta săn bắn, hái lượm, đánh cá, làm ruộng, làm rẫy… lao động suốt ngày. Bây giờ chỉ ngồi quanh quẩn trước TV!. Có một nguyên tắc “Use it or lose it!” . Cái gì không xài thì teo! Thời đại bây giờ người ta xài cái đầu nhiều quá, nên “đầu thì to mà đít thì teo”. Thật đáng tiếc!
Không cần đi đâu xa. Có thể tập trong nhà. Nếu nhà có cầu thang thì đi cầu thang ngày mươi bận rất tốt. Đi vòng vòng trong phòng cũng được. Đừng có ráng lập “thành tích” làm gì! Tập cho mình thôi.. Từ từ và đều đều… Đến lúc nào thấy ghiền, bỏ tập một buổi … chịu hổng nổi là được!
Nguyên tắc chung là kết hợp hơi thở với vận động. Chậm rãi, nhịp nhàng. Lạy Phật cũng phải đúng …kỹ thuật để khỏi đau lưng, vẹo cột sống. Đúng kỹ thuật là giữ tư thế và kết hợp với hơi thở. Đó cũng chính là thiền, là yoga, dưỡng sinh… ! Vận động thể lực đúng cách thì già sẽ chậm lại. Giảm trầm cảm, buồn lo. Phấn chấn, tự tin. Dễ ăn, dễ ngủ…
Tóm lại, giải quyết đựơc “ba cái lăng nhăng” đó thì có thể già mà… sướng vậy!
Kinh chao Bac Si,
Nhan doc bai tren day thay rat la hay va muon pho bien tren dac san Xuan Canh Dan 2010 cua Giao Xu Thanh Anna & Giuse Hien o Minnseota , USA. Khong biet Bac Si co the cho phep chung toi trich dang bai viet tren cua Bac Si duoc khong ? neu duoc thi rat la qui hoa lam. Chan thanh cam on Bac Si nhieu.
Chau Nguyen
Xin ong cu tuy nghi su dung. Rat vui duoc quen biet them mot ban doc phuong xa.
Cam on BS nhieu, tim dau duoc tam hinh that de thuong, nhin hoai khong thay chan, roi lai uoc gi minh gia lien, de duoc hanh phuc nhu canh tren.
Nhà thơ Hoài Khanh đang sống ở Biên Hòa, có lần đọc cuốn “Già ơi… chào bạn!” đã nói “Đọc xong tôi muốn già mau cho… đã”. Nhưng lúc đó ông đã ngoài bảy mươi. Còn trieuminh còn nhỏ, đừng có ao ước … dại dột nhé!
Kính chào Bs Đỗ Hồng Ngọc,
Các bài viết của Bs quá tuyệt vời. Nó vừa có tính khoa học đồng thời cũng có tính rất “con người”.
Cám ơn Bác sĩ.
Bs Thú y Nguyễn Thượng Chánh
Kính chào Bác sĩ!
Vô tình biết được BS nhờ một lần đọc ở đâu đó trên bài báo có tên của Bs. Từ đó đến nay, tranh thủ những lúc rảnh là con vào trang web của Bs ngay. Năm nay con 26 tuổi, không còn trẻ nữa nhưng có lẻ là quá trẻ để đọc và cảm nhận những bài viết về tuổi già. Nhưng sao khi đọc những bài viết của Bs thấy xốn xang và cảm xúc lắm ( chẳng lẻ sắp già hihi). Cảm ơn Bs thật nhiều, những bài viết thật hay và ý nghĩa. Chúc Bs luôn khỏe mạnh.
Cảm ơn cháu. Thường khoảng 25 tuổi trở đi, cơ thể đã ngưng… phát triển và tiến trình… lão hóa đã bắt đầu. Cho nên, lo… già từ bây giờ cũng chưa phải là sớm đâu! Đọc mà thấy “xốn xang” và nhiều “cảm xúc” là tốt lắm rồi đó!
Kính thưa BS! Hôm nay đọc thêm bài này của BS, Bicon lại hiểu thêm về tuổi già của bản thân, qua góc nhìn…Tuổi Già. Cảm ơn BS nhiều về bài viết!
Cảm ơn Lê Khánh. Sao gọi là già? Hãy đọc “Gìa thêm chút nữa” trên trang này nhé!
Ngoài ba cái “thiếu bạn”, “thiếu ăn” và “thiếu vận động”, con người ta còn có thể “thiếu tiền”, “thiếu gia đình sống được”, người thì “thiếu thời gian” vì còn nhiều việc chưa làm xong, người khác thì “thửa thời gian” vì không biết làm gì cho hết thời gian.
Trong một bài trước BS có nói đến công thức SAFE (an toàn) do Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra, BS thêm chữ R thành SAFER (an toàn hơn). Đó là chữ viết tắt của các biện pháp: Smoking (không thuốc lá), Alcohol (không rượu), Food (dinh dưỡng đúng), Exercise (rèn luyện thể lực) và Respiration (thở đúng phương pháp).
Thực ra nó chính là “giới” và “định” vậy. Giới và định tốt thì sẽ dẫn đến “tuệ”. Nói khác đi, giảm được “tham sân si” ta mới có được thân tâm an lạc.
Đây có phải là phương thuốc cho các bệnh nói trên không ạ? Xin BS có thể nói rõ hơn.
Tuệ Tỉnh thiền sư đã đúc kết phép Dưỡng sinh bằng 2 câu:
Bế tinh dưỡng khí tồn thần/ Thanh tâm quả dục thủ chân luyện hình”.
Xin bác sĩ cho biết thêm ý nghĩa của hai câu này.
Xin cám ơn BS.
Lê Bá Quang.
Thưa bác sĩ. Theo thiển ý của tôi thì có cái thiếu thứ tư nữa. Là thiếu chỗ dựa. Thiếu chống lưng thì…kẹt lắm. Đó là sức khỏe tâm linh ạ. Không phá cách cái tâm làm sao an nhiên nhìn, chấp nhận và vui vẻ với….thay đổi. Phải quay về và nương tựa thôi nhưng tốt nhất trong tâm thế của cái tâm vô cầu (Đã vô đắc rồi thì cầu làm chi nữa)
tâm còn mong cầu tâm còn khổ
Như thuyền hoài trông một bến đỗ
Làm gì có bến ở bờ kia !
Khi lòng lữ khách còn lộng gió.
Con chào Bác ạ, con xin phép được chia sẻ bài viết này để mọi người cùng đọc, càng hiểu lại càng thương 🙂
Con cảm ơn Bác nhiều ạ 🙂
Cảm ơn chú đã có bài viết hay và thâm thúy . Giờ cháu ngấp nghé 60 mà thấy mình sao tơi tả quá. Học trò cũ của cháu có tặng cháu quyển Già ơi chào mi của chú, cháu cố học theo mà khó quá. Cái tâm của mình nó chống lại mình chú à !!
“Già ơi… Chào Bạn!” chớ không phải “Chào Mi” nguyentham 57 à. Chào Bạn khác Chào Mi nhiều lắm. Cũng nên đọc thêm “THIỀN VÀ SỨC KHỎE” rồi thực tập theo nhé. Rảnh nữa thì đọc Thư gởi người bận rộn. Thân mến,
Cháu chào bác ạ! Cháu rất cảm phục các bài viết của bác, vì trong số những bài viết của bác là những bài viết quan tâm về cuộc sống của người cao tuổi. Tuy cháu mới 28 tuổi, nhưng dần dần cháu nhận ra niềm đam mê của cháu chính là nghiên cứu về người cao tuổi và muốn làm điều ji đó thật ý nghĩa và hữu dụng cho họ ạ.
Ngày trc cháu học kinh tế – kế toán. Khi sang du học bên Đài Loan thì cháu đc hay đi tình nguyện trong trung tâm người già bên này. Cháu học đc rất nhiều điều hay và có thể áp dụng cho nhà mình ạ!
Vì vậy mà bây giờ cháu quyết định làm luận văn về đời sống tinh thần người cao tuổi việt nam. Nhưng cháu gặp một vấn đề đó là khái quát ” đời sống tinh thần” là gì ạ? vì bản thân từ tinh thần đã rất trừu tưọng và rộng rồi, mà đặc biệt là với 1 đứa đang học kinh tế như cháu chưa hề có kiến thức nền của mảng tâm lý. Mục đích luận văn của cháu là tìm ra phương pháp nâng cao đời sống tinh thần cho người cao tuổi ở Việt Nam, giúp họ sống vui vẻ hơn, hiểu và chấp nhận tuổi già, từ đó họ thay đổi suy nghĩ, cách sống để sống ý nghĩa hơn và yêu đời hơn ạ. Vậy theo bác cháu nên khái quát ” đời sống tinh thần” ở đây là gì ạ? Cháu cảm ơn bác ạ
Cảm ơn cháu Mai. Cháu phải cho biết luận văn đó để làm gì? để tốt nghiệp cử nhân? thạc sĩ?…
Vậy phải có một giáo sư ở trường hướng dẫn cho cháu phương pháp chứ! Cháu sẽ phải tìm tài liệu tham khảo về vấn đề này ở các nơi và khảo sát thực địa bằng cách so sánh việc chăm sóc người già ở ĐL và VN, cả về mặt “tinh thần” và “vật chất”. Cháu bám vào tháp Nhu Cầu của Maslow chắc sẽ có một số ý hay. Dĩ nhiên cháu phải chịu khó tham khảo rất nhiều tài liệu về chăm sóc người già, và như vậy cháu sẽ có dịp đi sâu vào tâm lý lứa tuổi này gắn với các vấn đề văn hóa, xã hội, nhân chủng…
Dạ cháu cảm ơn bác ạ! Cháu làm luận văn thạc sỹ ạ. Cháu cảm ơn gợi ý của bác và cháu cũng đang giành thời gian tìm và đọc sách, các tài liệu liên quan tới người cao tuổi ạ.
Cháu đựoc tham gia 1 tổ chức địa phương bên này, họ chuyên về chăm sóc người cao tuôỉ. Cháu học được ở họ 1 mô hình rất hay bác ạ. Đó là ” lớp học cho người cao tuổi”: Lớp học này giống như lớp mẫu giáo ở nhà mình đó bác ạ. Hằng sáng, các cụ sẽ đến lớp học: đựoc dạy vẽ, dạy hát, múa, tập thể dục ( tất cả đều ko phải ở trình độ chuyên nghiệp, chỉ là học đê vui như các bé mầm non thôi ạ), dạy về các căn bệnh tuổi già: các biểu hiện và bảo vệ sức khoẻ.
Trong bài bác có viết là ” người già thiếu bạn”, nên cháu nghĩ lớp học này cũng là 1 nơi để các cụ tìm được bạn: đồng trang lứa để nói chuyện, tâm sự và chơi với nhau ạ.
Vì vậy cháu cũng đã đưa mô hình này vào lụân văn của cháu như là 1 giái pháp hữu hiệu nhất để áp dụng cho việt nam mình: vì cháu thấy nó rất phù hợp, hơn nữa mình có thể tận dụng đc các nhà văn hoá ở từng làng, xã, thành phố ở nước mình. Và cháu cũng đang lên ý tưởng thiết kế chương trình khác đi 1 chút để phù hợp với văn hoá, thói quen và xã hội nước mình. Cháu rất mong, nếu khả thi sau này cháu có thể về nước và thực hiện dự án này ở nhà mình với sự giúp đỡ của những người có chuyên môn như bác ạ