Thấu cảm

Thấu cảm không phải là thông cảm, cũng không phải là đồng cảm. Tiếng Việt ta có nhiều từ “thấu” rất hay như thấu hiểu, thấu đáo, thấu… xương ( lạnh thấu xương! ) và… bò bóp thấu! Cho nên thấu cảm (empathy) không dễ chút nào! Thấu cảm đòi hỏi phải có khả năng đặt mình vào vị trí người khác để hiểu, và có hiểu mới thương! Đối với thầy thúôc thì thấu cảm là hiểu được đằng sau nỗi đau kia còn có nỗi khổ nào, đằng sau cái bệnh kia là cái hoạn nào của người bệnh. Nhờ vậy mà mối tương giao thầy thúôc bệnh nhân trở nên “đằm thắm” hơn. Y khoa bây giờ ngày càng nặng về kỹ thuật. Người thầy thuốc trẻ đựơc dạy để biết sử dụng các máy móc tân kỳ, thay đổi mẫu mã xoành xoạch, dần dần có khuynh hướng chạy theo kỹ thuật, lệ thụôc máy móc và qua đó cũng lạnh lùng, máy móc, “khoa học”, xa cách dần với…con người. Nó làm cho người thầy thuốc trở nên bí hiểm… chẳng khác gì các phù thủy của những bộ lạc ngày xưa! Thế nhưng con người từ xưa đến nay vẫn không thay đổi: cũng những âu lo, phiền muộn, sợ hãi, cũng những ganh tị, ghen ghét, mừng vui, cũng vẫn già nua, tuổi tác, ốm đau bệnh họan …

Trường Y, đại học California Los Angeles, đã làm một cuộc “thí nghiệm” lý thú nhằm huấn luyện các bác sĩ tương lai có khả năng “thấu cảm” tốt hơn. Họ chọn một số sinh viên y khoa tình nguyện giả bệnh nhân để nhập viện điều trị. Hoàn toàn bí mật. Chỉ có giám đốc bệnh viện và điều dưỡng trưởng tham gia trong nhóm nghiên cứu mới được biết trước, còn toàn bộ nhân viên đều không được biết.

Một “ca” giả tình huống té thang lầu, có giai đọan ngất thóang qua; một ca giả đau bụng, oí mửa, mất nước, kiệt sức (cho uống Ipeca), và ca thứ ba giả bị tai nạn xe máy, đau thắt lưng, một chân bị yếu. Các sinh viên được “tập huấn” kỹ, khai bệnh trơn tru, qua mắt bác sĩ nhận bệnh. Chọn buổi chiều thứ bảy, cuối tuần, là lúc mọi người dễ lơ đễnh nhất để vào bệnh viện. Các “bệnh nhân” được thử máu, truyền dịch, chụp CT, MRI các thứ …

Sau đây là kết quả: Một sinh viên nói “Lúc đó cảm thấy bất lực, hoàn toàn mất tự chủ. Không kiểm soát được. Chẳng biết chuyện gì sẽ xảy ra. Chẳng ai giải thích phải làm xét nghiệm gì, lúc nào, tại sao… cũng đành”nhắm mắt đưa chân”! Người thứ hai là cô sinh viên y khoa năm thứ ba, Lisa Shapiro, nói cô hoàn toàn kinh ngạc thấy bác sĩ rất kiệm lời, lạnh lùng, luôn có vẻ mệt mỏi, như chỉ làm cho xong bổn phận, còn điều dưỡng thì khá hơn, tử tế một chút. Cô cảm thấy rất hoang mang, sợ hãi, cô đơn cùng cực. Tất cả đều nói bệnh giả mà thành bệnh thiệt! Lisa Shapiro nói thêm ” Có cảm giác như mình bị sụp bẫy! Tim đập lọan xạ, huyết áp tăng vọt và có vẻ sốt cao thật sự!”. Người nằm giường kế bên cô là một bà già bệnh nặng, kêu bác sĩ suốt đêm, đèn cứ tắt rồi sáng liên tục làm cô không sao nhắm mắt nổi. Căng thẳng. Bơ phờ. Mệt mỏi!

Được hỏi qua trải nghiệm này, liệu khi ra trường thành bác sĩ, cô có quên sạch không? Cô khẳng định không thể nào quên! Cô chỉ nằm viện có 19 giờ đồng hồ mà thấy thời gian dài đăng đẵng. Khi bác sĩ đến thăm bệnh nói cô khá nhiều rồi, cho xuất viện, cô mừng đến suýt khóc!

Đây là một thử nghiệm nhỏ nhằm giúp các sinh viên y khoa có thể thấu cảm được với bệnh nhân, hiểu đựơc nỗi lo, nỗi sợ của họ bên cạnh những dấu hiệu lâm sàng, cận lâm sàng giúp cho việc chẩn đoán và điều trị. Bác sĩ Etan Milgram, người phụ trách chương trình nói: Mong các sinh viên y khoa học được một khía cạnh khác của y học: thứ y học ngoài bệnh tật!

BS Đỗ Hồng Ngọc