Trong mùa có dịch Sốt xuất huyết (SXH) như hiện nay, tốt nhất là phải cảnh giác. Khi có một trẻ bị sốt cao trong gia đình, phải nghĩ ngay đến SXH, theo dõi ít nhất một tuần lễ, rồi sau đó nếu không phải là SXH thì ta mới có thể thở phào nhẹ nhõm được! Vì sao? Vì SXH là một thứ bệnh diễn biến rất khó lường! Cho đến nay, SXH vẫn là thứ bệnh chưa có thuốc đặc trị, chưa có thuốc chủng ngừa. Nhờ tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị nên tại các bệnh viện có chuyên khoa Nhi, tỷ lệ tử vong thấp, khiến ta dễ chủ quan. Thực tế, ở những vùng sâu vùng xa, tỷ lệ tử vong vẫn còn cao, nhiều khi còn “không rõ nguyên nhân”! Bệnh diễn biến rất bất ngờ. Mới thấy trẻ “không sao cả” bỗng rơi vào sốc, trụy tim mạch, rối lọan đông máu, co giật, lúc đó thì đã hết sức khó khăn! Tình trạng đó, bác sĩ gọi là SXH độ IV, hy vọng mong manh! Tóm lại, mùa này, một trẻ bị sốt cao liên tục 3 ngày liền (sốt trên 39 độ C), khó làm hạ sốt ( uống thuốc hạ sốt không ăn thua, vẫn sốt lại như thường) lại sốt suông ( không kèm ho, ỉa chảy như các lần trước…) thì … “chắc chắn” là SXH rồi, không cần phải chờ kết quả xét nghiệm gì nữa mà phải đưa ngay đến bệnh viện. Tại bệnh viện, bác sĩ cho thử máu- thậm chí thử nhiều lần- cũng chỉ là để theo dõi xem lúc nào thì cần phải can thiệp, nghĩa là phải truyền dịch, thế thôi. Bệnh nguy hiểm nhất vào ngày thứ ba đến ngày thứ sáu, đó là thời điểm dễ rơi vào “sốc”, trở tay không kịp! Năm xưa, một đứa cháu của một nhà văn nổi tiếng ở miền Trung bi sốt cao ba ngày liền, đưa đi khám bác sĩ, bác sĩ bảo viêm họng, không phải sốt xuất huyết, còn thề thốt nếu cháu bị SXH thì ông sẽ … từ chức, bỏ nghề! Kết quả, đứa bé… tử vong vì SXH! Vụ đó đưa đến kiện tụng dai dẳng khá lâu, không biết rồi sau ra sao.
Thế nào là … khỏe?
Thỉnh thoảng gặp nhau ta thường hỏi “khỏe không?”. Và câu trả lời là khỏe, cũng khỏe. hơi khỏe. hơi khỏe khỏe… Nhưng hỏi thế nào là khỏe thì chịu! Các thầy thuốc biết rất rõ về bệnh tật nhưng hỏi sức khỏe là gì thì cũng dễ ú ớ như thường. Bởi ở trường Y người ta dạy về bệnh tật chứ không dạy về sức khỏe. Tổ chức Sức khỏe Thế giới (WHO) cũng mãi đến năm 1946 mới đưa ra được một định nghĩa đầy đủ: Sức khỏe là một tình trạng hoàn toàn sảng khoái (well being; bien-être) về thể chất, tâm thần và xã hội chứ không phải chỉ là không có bệnh hay tật!
Nuôi con sao cho giỏi?
Các mẹ ơi, lâu nay mục Dinh dưỡng không có chủ đề thảo luận nào thật sôi nổi, mình xin mạn phép đưa chủ đề này lên để chúng mình cùng nhau trau đổi ý kiến và kinh nghiệm nhé.
Ví dụ trước tiên là trường hợp của mình: Mình sinh SuSu sớm 2 tuần, sinh ra có 2,6 kg thôi. Trộm vía ! SuSu đang lớn lên hầu như không bệnh tật, không lười ăn, thông minh, hiếu động, tăng cân đều đặn và ăn uống rất tốt. Như vậy mình nuôi SuSu khá không???
Thầy thuốc hút thuốc, tại sao?
Không ai hiểu rõ tác hại của thuốc lá bằng các thầy thuốc. Vậy mà không chỉ ở Việt Nam, trên khắp thế giới người ta đều ngạc nhiên thấy thầy thuốc hút thuốc hơi nhiều. Người ta còn thấy có bác sĩ vừa khám bệnh vừa phì phèo, vừa khuyên bệnh nhân bỏ thuốc lá vì có hại cho sức khoẻ…
Xử trí khi trẻ ốm đau
Trong ba tháng đầu đời, trẻ ít bệnh là nhờ những kháng thể của mẹ còn dự trữ, sau đó bé phải “ tự lực” nên những tháng tiếp theo, trẻ mắc rất nhiều thứ bệnh nếu không được chủng ngừa đầy đủ: ban đỏ, ho gà, viêm phổi, tiêu chảy, … Ngoài những bệnh do vi trùng, sịêu vi trùng gây ra, trẻ còn dễ mắc những bệnh do sai dinh dưỡng trong thời kỳ này như “ ban khỉ”, còi xương, phù thủng, thiếu sinh tố… hoặc ngược lại béo phì, dư cân đều không tốt. Khi mắc bệnh, bé cũng “mắc” không giống như người lớn: nhức đầu, đau bụng ở người lớn có thể là cảm cúm xoàng nhưng ở bé có thể là viêm màng não. Người lớn tiêu chảy 5-7 lần chỉ hơi mệt nhưng bé có thể nguy vì tình trạng mất nước cấp tính. Cùng một thứ bệnh, cùng do một tác nhân gây ra, ở người lớn và trẻ con bệnh cảnh cũng khác nhau xa lắc. Do đó, ta không thể lấy kinh nghiệm bản thân để “ suy ra” cho bé được. Thuốc dùng cũng vậy. Đã có trường hợp bé chết giấc vì nhỏ mũi bằng thuốc của người lớn, bé bị ngộ độc vì một loại xi-rô ho của ta! Một câu nói đã cũ nhưng vẫn còn rất đúng: “ Trẻ con không phải là một người lớn thu nhỏ lại”. Cho nên không thể coi thường mà phải lo lắng, thận trọng nhiều hơn những lúc bé ốm dau. Nhưng lo lắng cho con là một chuyện, lo lắng đến nỗi mất bình tĩnh, ai bày vẽ gì cũng nghe, chạy thầy này thuốc nọ, kiêng cữ, cúng vái, bùa ngải chỉ làm cho bệnh nặng thêm, mất thì giờ vô ích, vì diễn biến bệnh của bé rất mau lẹ, chóng đưa đến hiểm nguy.
Đi khám bác sĩ
Hồi xưa vua chúa có quan ngự y chăm lo sức khoẻ, trong đó quan thái y là vị quan đứng đầu, giỏi nhất. Tôi không rỏ ngự y có phải là thái giám không, nhưng ngự y rất có uy tín trong triều. Có điều khi khám bệnh cho hoàng hậu công chúa, ngự y không được khám trực tiếp trên người. Ví dụ nếu cần bắt mạch, thì cột sợi dây lụa từ cườm tay đưa ra ngoài màn. Ngự y chỉ cần mân mê sợi dây là biết bệnh! Còn khi cần khám thực thể một vùng nào đó thì người ta đưa cho một hình nhân bằng gỗ, trên đó có đánh dấu các vị trí cần thiết,.thầy lim dim một lúc … rồi bốc thuốc!
Bây giờ cũng vậy thôi, không khác mấy. Cũng với mấy sợi dây điện ngoằn ngoèo gắn vào cườm tay cườm chân, vào ngực, hoặc rà rà trên bụng, hoặc chui vào cái hộp khổng lồ… Bác sĩ chỉ ngồi trước màn hình, lim dim quan sát như các quan ngự y ngày xưa; và người bệnh bổng chốc trở thành hoàng hậu, công chúa! Thậm chí người ta còn có thể khám bệnh từ xa, từ nửa vòng trái đất, thậm chí vẫn theo dõi được tình trạng sức khỏe của các nhà du hành vũ trụ đang bay vèo vèo trong không trung.
Chat với Bác sĩ: Nuôi con sao cho “khỏe”
– Bác sĩ ơi, có cách nào nuôi con cho … khỏe không? Tụi tôi mệt quá. Cãi nhau suốt. Mới có một đứa mà đã vậy, không như ông bà ta ngày xưa! Nó ốm đau èo uột mặc dù đựơc chăm sóc “tốt nhất thế giới”, không thiếu thứ gì, sách tây sách ta đủ cả, sữa “xịn” nhất….
– Nhưng sao lại hỏi bàc sĩ chuyện này? Làm như các bác sĩ nuôi con giỏi lắm vậy!
Thầy thuốc cũng cần được chẩn đoán và điều trị!
Tại sao người bệnh phải tìm đến thầy thuốc? Vì hai lý do: muốn chữa cho khỏi bệnh và muốn giảm bớt nỗi sợ hãi, lo âu. Bệnh thì đau ở thể chất , sợ hãi, lo âu thì khổ ở tâm hồn. Sức khỏe, đựơc định nghiã bởi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là “một tình trạng hoàn toàn sảng khoái (well being) về thể chất, tâm thần và xã hội chứ không phải chỉ là không có bệnh hay tật”. Người bệnh đến bác sĩ là mong tìm lại sự sảng khoái toàn diện đó. Cho nên chỉ chữa bệnh không thôi thì chưa đủ.
“Chiều chiều dắt ra bờ sông…”
Hồi còn nhỏ, tôi đã nghe người ta hát: “… Bà già lấy le ông già, chiều chiều dắt ra bờ sông, hai người nó chuyện tâm tình …” Đó là bài hát nhại của một khúc hát quen thuộc thời đó, nhưng càng lớn tuổi thì tôi càng nghiệm thấy điều này hình như rất… đúng. Lấy le, “prendre des airs” (tiếng Pháp) được Việt hoá thành một từ rất dân gian là làm điệu, làm bộ, ve vãn… Thường người ta nói cậu thanh niên này lấy le trước mấy cô con gái, còn ờ đây bà già lại lấy le ông già mới là kỳ!
xem tiếp …
Mối Tình Chung Thuỷ, Nhân Hậu
Báo Sức khoẻ & Đời sống, Bộ Y tế, số 59 có bài “Ông Làm Biếng” của nhà văn hóa Hữu Ngọc, giới thiệu cuốn tiểu thuyết mới Monsieur le Paresseux của nữ văn sĩ Pháp Yveline Féray viết về cuộc đời của Hải Thượng Lãn Ông, ông tổ ngành Y Việt Nam. Một người thầy thuốc tài ba đức độ như Lãn Ông Lê Hữu Trác, tác giả của bộ Y Tông Tâm Lĩnh gồm 66 cuốn, mặc dù suốt đời tận tuỵ chữa bệnh cho mọi người nhưng chỉ mong sao cho không còn ai mắc phải bệnh tật nữa để mình được làm một “Ông Làm Biếng”, đó chẳng phải là một ước mơ ngàn đời của ngành Y sao?
Tôi không có cuốn Monsieur le Paresseux trong tay nên không biết Yveline Féray “hư cấu” ra sao chuyện tình đầu của Lãn Ông, nhưng trong “Thượng kinh ký sự” (*), tập ký viết năm 1783 của ông đã kể một cách khá chi tiết về mối tình thuỷ chung và nhận hậu đó, nên muốn ghi lại đây cùng với những cảm nghĩ để bạn đọc cùng chia sẻ.
Nghe GS. Trần Văn Khê Kể Chuyện… Tình
Có thể đọc phần hồi ký để biết thêm những người thầy, người bạn của ông như Hoàng Xuân Hãn, Phạm Thiều, Nguyễn Văn Cổn, Nguyễn Xuân Khoát, Nguyễn Hữu Ngư…; có thể đọc phần Bút ký để theo bước lữ hành của nhạc Việt cùng ông từ Paris đến Bombay, Đài Bắc, rồi từ Phù Tang, xứ sở của hoa anh đào trở về xứ Huế mộng mơ… Nhưng nhất định phải đọc trước hết “Vài câu chuyện tình” được “che dấu” một cách khiêm tốn ở cuối tập “Tiểu phẩm” gồm ba phần Hồi ký, Bút ký và Truyện ngắn của Trần Văn Khê do Nhà Xuất bản Trẻ ấn hành (năm 1997).
Đời Thường Giáo Sư Trần Văn Khê…
Theo lời chỉ dẫn của ông qua điện thoại, tôi lên métro tới trạm cuối Villejuif-Louis Aragon, chuyển sang xe bus đi về phía ngoại ô thêm chừng bốn năm trạm nữa, rồi đi bộ thêm một quãng thì đến một chúng cư nhỏ nơi ông ở. Đã gần tám giờ tối rồi nhưng Paris đang là mùa hè nên nắng vẫn còn chói sáng. Thấy tên ông nằm ở tầng thứ chín của chúng cư, sau một hồi đi đủ thứ loại xe rồi cuốc bộ tôi đã thấy hoải. May mà có thang máy. Cái thang máy nhỏ xíu, hai người đi thì vừa. Ở Paris, ăn thì không bao nhiêu chứ ở thì rất đắt, người càng nghèo thì càng phải ở từng cao và phải ra ngoại ô cho đỡ tốn kém.
Cửa thang máy vừa mở, đã thấy ông tươi cười đứng đợi. Chưa gặp ông lần nào nhưng tôi và ông cũng đã quen biết nhau qua thư từ vì ông vốn là bạn thiếu thời của cậu tôi, ông Ngu Í Nguiễn Hữu Ngư, nên nhân dịp đến Paris công tác tôi ghé thăm ông, cũng là để xem ông đau yếu ra sao mà nghe ông than trong một bài thơ mới đây là “vào ra bệnh viện biết bao lần”. Có lần nghe nói ông sắp phải mổ cột sống vì đi lại khó khăn nữa.
Sách Và Người
Hơn 40 năm trước, một chú nhóc vào tuổi 15, thất học, phụ mẹ bán hàng xén tại một thị trấn nhỏ xa thành phố, một hôm, trong dịp đi Sài gòn bổ hàng cho mẹ đã tình cờ mua được một cuốn sách “xôn” trên vỉa hè, đó là cuốn Kim chỉ nam cho học sinh, tác giả Nguyễn Hiến Lê. Cuốn sách nhỏ đó làm thay đổi đời chú. Chú thực hành theo hướng dẫn của sách, lập chương trình học ôn, “học nhảy” để đuổi kịp bạn bè mà do hoàn cảnh mà chú phải bỏ học nhiều năm. Về sau, khi trở thành một bác sĩ, và cũng là người học trò gần gũi với tác giả, chú đã viết một cuốn sách “bổ sung” cho Kim chỉ nam của học sinh, đó là cuốn “Những bệnh tật thông thường trong lứa tuổi học trò” (1972) do chính Nguyễn Hiến Lê đề tựa. Chú nhóc đó – nói ra hơi mắc cở một chút – chính là tôi, đang cần trong tay cuốn Kim chỉ nam của học sinh vừa tái bản sau gần nữa thế kỷ (in lần đầu năm 1951) mà không khỏi có chút bùi ngùi, cái cảm xúc có lẽ gần giống như Anatole France ngồi ở vườn Luxemboug nhìn những chú nhỏ tung tăng trong buổi tựu trường với cập vở trên vai mà thấy lại hình ảnh chính mình ngày xưa.
Nguyễn Hiến Lê, Một Tấm Gương Kiên Nhẫn
Tháng 12 năm nay là lần giỗ thứ tư ngày ông mất (1912- 1984), ông Nguyễn Hiến Lê sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, học trường Yên Phụ rồi trường Bưởi, tốt nghiệp Công chánh, khăn gói vào Nam ở lứa tuổi 22-23, và được bổ vào làm việc ở Sở thuỷ lợi Nam Việt, rồi sống tại miềm Nam cho tới ngày mất để lại một sự nghiệp trước tác, biên khảo, dịch thuật đồ sộ với khoảng 120 tác phẩm có giá trị cho hậu thế.
Công việc ở Sở thuỷ lợi của ông lúc đó thực nhàn nhã: đo đạt mực nước sông để làm kế hoạch thuỷ lợi. Nhờ vậy trong nhiểu năm, ông lênh đênh trên các sông rạch miền Nam từ Châu Đốc đến Long Xuyên, Rạch Giá, rồi từ Sóc Trăng, Sa Đéc đến Bạc Liêu, Cần Thơ… ông yêu mến và thuộc lòng cả những câu hò trên sông nước miền Nam và được sống những đêm trăng sáng vằng vặc của quê hương mà ông cho là còn đẹp hơn những đêm trăng mờ ảo ở Hàng Châu của các thi nhân đời Đường.
Cuộc đời vẫn đẹp sao!
Có một quyển sách dành cho những người trẻ và những người lớn tuổi. Người lớn tuổi nghiền ngẫm thấy mình chưa già. Người trẻ xem qua thấy ông bà, cha mẹ hãy còn quá trẻ, trẻ đến lạ lùng. Như tác giả đã ví von: “Không có cái gọi là già, bởi vì khi 20 – 30 người ta hãy còn quá trẻ, 30 – 40 đang trẻ, 40 – 50 hãy còn trẻ, 50 – 60 trẻ không ngờ, 60 – 70 trẻ lạ lùng và trên 70 là trẻ vĩnh viễn!”.
