( Ghi theo băng audio-cassette do cô Lý Thị Lý thu tại bệnh viện Triều An.
ngày 17.10.2003)
Tôi đọc “Nghĩ từ trái tim” của Đỗ Hồng Ngọc trong lúc đang ở bệnh viện một cách say mê liên tục từ đầu tới cuối, vừa đọc vừa ghi chú bên lề những cảm giác có tại chỗ hoặc những ý gợi lại những chuyện xưa. Trước hết là con đường đi tới Tâm kinh của tôi.
Thuở nhỏ tôi đã từng nghe đọc kinh, trong đó có Tâm kinh. Khi đó tôi chỉ biết:
Quán Tự Tại Bồ tát hành thâm Bát Nhã Ba-la-mật-đa thời chiếu kiến ngũ uẩn giai không, độ nhất thiết khổ ách.
Xá lợi tử! Sắc bất dị không. Không bất dị Sắc. Sắc tức thị Không. Không tức thị Sắc.
Đến năm 8 tuổi tôi theo gánh hát cải lương của cô Ba. Trong màn Võ Đông Sơ tưởng Bạch Thu Hà chết rồi nên tổ chức đàn làm chay, cậu Năm tôi đưa cả thầy tu lên sân khấu đọc kinh, tụng kinh, tán và có thay đổi một số vần điệu để có tính chất cải lương. Từ một bài Tâm kinh cậu Năm phổ nhạc ra thành hai bài gồm “Phật y phổ niệm” là đoạn đầu cho tới “diệc vô vô minh tận nãi chí vô lão tử diệc vô lão tử tận”, phần sau mang hơi buồn là “Bạch hạc minh bi” (Con chim hạc trắng kêu lên một tiếng buồn thảm). Hồi đó tôi bị nhạc của cậu Năm làm cho có một quan điểm sai về Tâm kinh vì cậu Năm vốn không phải là người hiểu rõ về Phật học mà chỉ phổ nhạc Tâm kinh theo tư tưởng của người không nắm được Phật giáo.
Đến năm 1965 tôi viết về nhạc của Phật giáo nên thường xuyên được thầy Nhất Hạnh giảng cho nghe những bài kinh, bài tán, nhờ đó tôi hiểu được với từng nội dung có những nét nhạc khác nhau. Thầy chỉ nói một câu rằng Tâm kinh chính là bản tóm tắt hầu hết những điều Phật dạy. Điều quan trọng đối với tôi lúc đó không phải là giáo lý Phật giáo mà là nhạc Phật giáo, có mấy cách tán, khi nào thì tán rơi, tán sấp hay tán trạo, nhạc đánh làm sao…Sau đó tôi học qua với thầy Viên Châu về những cách niệm hương, khai kinh.
Năm 1995 khi qua Mỹ tôi tình cờ đọc được bài viết của thầy Nhất Hạnh nói về Trái tim hiểu biết. Thầy dịch rất sát nghĩa, tuy tôi hiểu được chữ Hán một phần nhưng chỉ theo cách hiểu của bản thân. Quyển sách chủ yếu mang tính chất giáo khoa.
Con đường đi tới Tâm kinh của tôi vòng vo như vậy, mãi cho tới khi gặp bà Karfung tôi mới hiểu rõ hơn. Bà Karfung là một thầy thúôc châm cứu, dạy khí công của tôi. Suốt một năm rưỡi bà chỉ chuyên tâm cắt nghĩa Tâm kinh bằng tiếng Pháp..
Bà Karfung đọc và giảng từng câu cũng như Đỗ Hồng Ngọc đã đề cập trong cuốn sách của mình. Bà Karfung cho rằng không dịch ra mà để nguyên chữ Phạn, chỉ đọc ra âm thanh thôi. Âm thanh đó nhắc nhở con người phải hành, phải đi tìm chân lý, bến giác. Đến chữ “Yết đế” trong câu Yết đế, Yết đế, Bala yết đế, Bala tăng yết đế, bồ đề, tát bà ha!, bà dịch là avant, encore en avant, toujours en avant et plus loin en avant (đi tới, đi tới, còn đi tới nữa và luôn luôn đi xa tới hơn nữa) để tới đáo bĩ ngạn, tới Paramita.
Thêm một cái may nữa là lần này về Việt Nam được đọc cuốn sách Nghĩ từ trái tim của Đỗ Hồng Ngọc, những điều tôi biết về Tâm kinh từ bà Karfung đều được Đỗ Hồng Ngọc nói rõ ràng bằng tiếng Việt, văn phong chẳng những giản dị mà còn dí dỏm, kèm thêm những thí dụ trong cuộc đời, lâu lâu lại chêm vàì câu Kiều, thơ của Xuân Diệu hay lời ca của Trịnh Công Sơn. Càng đọc tôi càng thấy thấm thía và có phần gần gũi. Tôi đọc mà vô cùng thú vị, qua đó cho thấy hiểu biết của tác giả rất sâu sắc. Có những điều tôi hoàn toàn đồng ý với tác giả. Mọi người cho rằng trong Tâm kinh, đức Phật phủ định tất cả những gì mình đã dạy. Nhưng Đỗ Hồng Ngọc lại nghĩ ngài không phủ định mà chỉ khẳng định lại những điều mình đã dạy một cách rõ ràng hơn. Điều đó đúng quá, Đức Phật nói lần lần cho người ta hiểu.
Đỗ Hồng Ngọc là một bác sĩ, làm như phải có khoa học thì mới tìm được những chi tiết trong Tâm kinh. Người bác sĩ này có cả tâm hồn hướng về con người nên đã viết cho trẻ con, cho những người già, người sản phụ, tìm hiểu căn bệnh để trừ bệnh, để giúp cho người ta bớt bệnh bớt khổ. Tâm tư đó là tâm từ đi tới bi. Người bác sĩ đó có được một tinh thần phóng khoáng, một tâm từ, còn là một nhà văn dí dỏm, một nhà thơ mộc mạc dễ thương nên hiểu được Tâm kinh như thế. Phải trải qua một trận đau, một lần bị giải phẫu, khi đó cả một cơ thể mình chuyển động thay đổi, tâm tư thay đổi thì tự tìm lấy cách để trị bệnh cho mình. Trong khi học trị bệnh tức là đã hành. Tâm kinh không chỉ đọc hiểu không thôi mà phải hành. Đỗ Hồng Ngọc nhờ tổng hợp được những yếu tố đó mà viết ra được quyển Nghĩ từ trái tim như thế này thì tôi cho đây là một tuyệt tác, nắm được tinh hoa của đạo Phật giảng ra một cách dễ hiểu, dễ dàng để cho người ta tìm thấy được mỗi chuyện làm ở trong đời….
Theo bà Karfung, Tâm kinh tuy gồm 260 chữ nhưng gút lại có bốn chữ vô cùng quan trọng là “ngũ uẩn giai không”, tôi thấy Đỗ Hồng Ngọc cũng nói về ngũ uẩn giai không như thế. Đỗ Hồng Ngọc còn đi xa hơn một chút. Bà Karfung cắt nghĩa chữ Không là vacuité, tức là không mà có rồi lần lần đi tới chỗ không mà không có là đi tới chữ vô. Đỗ Hồng Ngọc cắt nghĩa rõ ràng từ chữ không đi tới chữ vô. Cái vô đó không phải phủ nhận nhưng phải một người như Đức Phật mới dám nói tới chữ vô vì ông đưa ra Tứ diệu đế, đưa ra cái khổ của con người ai cũng phải có mà bây giờ ông nói là không khổ gì hết. Không khổ như thế mới là vô quái ngại, không sợ sệt, vượt ra khỏi vòng sanh tử rồi mới thanh thản đi tới chỗ đời sống. Đọc Tâm kinh này mà mình thưởng thức và hành được thì mới thành công. Trong cái hành đó có cái thiền. Cái thiền đó tác giả nói cũng rõ ràng lắm. Thiền đó không phải học chơi mà phải làm. Trong đó có nhiều chuyện làm cho mình thích lắm. Người bác sĩ như Đỗ Hồng Ngọc không phải chỉ có cái nhìn của nhà khoa học không mà còn có cái nhìn từ bi của con người thương con người, thấu hiểu được tâm kinh, hiểu được biết bao nhiêu chuyện đời, chắt lọc được tất cả những cái gì hay, đưa ra một cách giản dị, làm cho người mới đọc lần đầu sơ sơ đã thấy có cái gì như ánh sáng loé lên, càng đọc càng thấy rõ. Tôi cho rằng quyển sách này tuyệt vời.
Trong trang 37 Đỗ Hồng Ngọc nói người nào kiểm soát được hơi thở thì kiểm soát được cái tâm của mình.Khi kiểm soát hơi thở mình kiểm soát được cái tâm, cái tình cảm của mình rất là đúng. Đó là kinh nghiệm bản thân của tôi.
Ngoài ra đến trang 102, Đỗ Hồng Ngọc nói rằng: “Biết sống hôm nay, ở đây và bây giờ”. Đó cũng là kinh nghiệm của tôi theo một câu kinh. “Không nên hối tiếc quá khứ, đừng quá bận tương lai vì quá khứ đã qua rồi mà tương lai thì chưa tới. Hãy biết sống trong hiện tại”.
Trang 80 Hồng Ngọc có ghi rằng: “Mây lang thang vô định, xây thành rồi tan biến rồi lại xây. Mây thành mưa. Mưa thành suối, sông hồ, biển cả rồi lại bốc hơi thành mây”. Tôi đọc câu đó mà nhớ đến thời điểm năm 1952, tôi đang ở bịnh viện thì người ta nói rằng ráng một tháng nữa sẽ được ra viện. Tôi chờ đợi cho hết tháng rồi tới gặp bác sĩ, ông nói chưa ra được ráng thêm ba tháng nữa. Từ tưởng tượng mình được ra viện bỗng cũng như mình được lên trời lại phải trở về chỗ cũ. Bữa đó buồn quá nên tôi ngồi viết bài “Mưa”. Lúc ấy tôi đang nghiên cứu về nhạc miền Trung nên bài Mưa mang hơi hướm của Nam bình Huế:
Hôm nay suối lạc dòng
Hôm nay suối lạc dòng
Dưới ánh nắng vàng nước tan thành hơi
Nước lên trời, lên trời thành mây, mây ơi!
Khi bay theo đám mây lành, bỗng gặp cơn gió lạnh
Hồn nước biến thành mưa trở về trần gian chảy kiếp thừa.
Đọc cuốn sách của Đỗ Hồng Ngọc, từng đoạn từng đoạn vừa hiểu được Tâm kinh mà thấy rằng cách diễn tả đó nếu người nào chịu khó đọc rồi cũng sẽ hiểu được Tâm kinh. Mà nếu chịu khó hành Tâm kinh, trước nhứt là kiểm tra hơi thở của mình lần lần kiểm tra được tình cảm của mình, tìm thấy được mọi việc. Cái mà mình tưởng là có thì chỉ là ảo ảnh của chuyện đó. Từ đó mà cái mất cái còn đối với mình không còn quan trọng. Mất thì mình tiếc chuyện đó vì tưởng nó có hình thức nhưng thực ra nó không có gì hết, nó có mà không có, mất rồi thì sẽ có cái khác. Trong tất cả những chuyện đó mình đi lần tới chỗ vô ngã thì chừng đó người ta chửi thì mình cũng không giận. Mình giận là tại sao họ dám động tới “ta”. Làm sao đi tới chỗ mình thấy ngã không còn là quan trọng nữa. Thầy Thiện Siêu có nói vô ngã là niết bàn. Điều đó khi tôi đọc quyển sách hiểu thấu được như vậy, tôi vô cùng hoan nghênh.
Trang 54 Đỗ Hồng Ngọc có nói rằng khi có cảm gió thì thưởng thức lá xông, tô cháo hành. Cảm gió tùy theo loại cảm gió, nếu đó là gió luồng, gió mưa hay gió tuyết thì khi bị cảm thì khí âm nhập vào người mặc dầu nó làm mình nóng sốt nhưng trong cái sốt đó âm rất nhiều. Vì vậy mà khi cảm lạnh thì người Việt Nam mình ăn một chén cháo gừng vì gừng đem dương vô chế ngự khí âm. Nhưng nếu bị cảm nắng thì phải ăn cháo hành vì cảm nắng dương vô nhiều quá phải đem hành là cái âm vô để chế ngự lại. Cái đó chứng tỏ người Việt Nam mình trong cách ăn là đã trị bịnh phù hợp âm dương rồi. Cho nên có những câu cách ngôn thông thường mà suy nghĩ kỹ mình mới thấy hay thí dụ: “Mùa hè ăn cá sông mùa đông ăn cá biển”. Mùa hè thì chung quanh ta là khí dương mà cá sông có nước ngọt thấm vào có nhiều khí âm để chế ngự trong khi mùa đông khí âm tràn lan, cá biển thấm nước mặn và thấm cả khí dương nên ăn vô trị cái âm của trời đất.
Đọc cuốn sách của Đỗ Hồng Ngọc có nhiều cái suy tư, nhớ lại, trùng hợp nhiều cái thành ra thú vị vô cùng. Mỗi trang sách có sự thú vị khác nhau. Nhưng cảm giác này mãnh liệt dồi dào và xảy ra trong lúc đang bịnh nằm trong bịnh viện mà đọc đựơc Nghĩ Từ Trái Tim. Nhờ có cuốn sách mấy ngày đó tôi quên bịnh, chỉ đọc cái đó mà thú vị, đọc vô thấy khỏe trong người và ghi trở lại một vài điều hôm nay.
Ghi chú của Đỗ Hồng Ngọc:
Nhân ngày Quốc tế người cao tuổi năm nay, GS Trần Văn Khê cũng sắp bước vào tuổi 90, tôi đưa lên trang web này một ít bài liên quan đến ông (Sinh nhật một người trẻ … lạ lùng, Đời thường GS Trần văn Khê, Nghe GS Trần văn Khê kể chuyện tình, GS Trần Văn Khê nói về cuốn Nghĩ từ trái tim…) như một kỷ niệm đẹp với một người “trẻ lạ lùng” mà tôi hằng ngưỡng mộ. Bài này được lược ghi từ đĩa CD do chị Lý Thị Lý – phu nhân nhà báo Trần Trọng Thức, phụ trách Trung tâm Hồi ký Phương Nam- gởi tặng tôi từ nhiều năm về trước. Chị đã thu băng trực tiếp lời nói của GS Trần Văn Khê khi ông nằm chữa trị tại Bệnh viện Triều An, Tp. Hồ Chí Minh ngày 17-10-2003.
Chị Lý thị Lý cũng chính là người đã thực hiện bộ Hồi ký Trần Văn Khê, NXB Trẻ, 2002, do Phương Nam phát hành.
Nghe GSTS Trần Văn Khê nói về Nghĩ từ trái tim
Đinh Công Tử viết
GS Trần Văn Khê đã giỏi về âm nhạc mà viết văn cũng hay ! Càng đọc càng thấy thích.
keodua47 viết
Cam on GS TVK va BS DHN da cho bai len Net. Toi nhu doc lai NTTT cua BS DHN lan nua. Du loi van hoi dai dong, khong khuc chiet nhu Van Si DHN, nhung nho giai thich ro rang, tung chi tiet lai them so sanh, thi du chung minh cu the; kien thuc toi nhu mo rong them, va toi da thich thu doc lan toi cuoi bai, roi lai doc them lan nua, tam hieu cua minh nhu vuon hon.
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Cảm ơn bạn. GS Trần Văn Khê nói chuyện mà, đâu phải viết văn. Văn nói thì nó vậy!
MT viết
Cám ơn BS Ngọc !
Đây là quyển sách mà tôi yêu thích từ rất lâu, tôi đã thức trắng đêm để đọc cho xong quyển sách này. Những suy nghĩ của GS về quyển sách này cũng là những suy nghĩ của tôi từ rất lâu sau khi đọc quyển này. Hồi đó tôi đọc được cũng nhờ một người bạn (cũng là 1 BS) đưa tôi, từ trang đầu đã thấy hay mà không thể nào dứt ra được. Cách đây 7 năm tôi chỉ mới là một sinh viên vừa tốt nghiệp ĐHYD TPHCM ra trường đi làm, lúc đó tôi chán mọi thứ, chán cái cách mọi người đối xử giả dối với nhau, chán cái cách người khác chà đạp mình, chà đạp người khác. May mắn thay, một bậc đàn anh của tôi đã đưa quyển này và kêu tôi đọc rồi suy ngẫm. Đúng khi đọc xong, tôi đối diện với hiện tại thật nhẹ nhàng, lúc đó lại nghĩ tại sao lại có một BS có tâm kinh sâu sắc như vậy.
Là người cùng ngành với bác Ngọc nhưng không được may mắn được thầy giảng dạy, tôi thật sự rất ngưỡng mộ bác Ngọc.
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Rất cảm ơn em. Trong y khoa, đều là đồng nghiệp, đàn anh đàn em, thầy trò cả thôi em ạ. Rất mừng thấy em bày tỏ những cảm xúc chân thành khi đọc Nghĩ Từ Trái Tim. Có thì giờ em có thể đọc thêm một số bài trên trang web này. Cũng nên tìm đọc cuốn Gươm Báu Trao Tay. Em hiện đang làm việc ở đâu vậy?
MT viết
Dạ thưa thầy Ngọc!
Em đang công tác tại Viện Pasteur TP HCM. Em sẽ tìm quyển sách Gươm Báu Trao Tay. Bật mí cho thầy biết tủ sách nhà em có rất nhiều sách của thầy Ngọc: Viết cho bà mẹ sinh con đầu lòng, vì chị Hai sinh em bé đầu tiên đã mua quyển này (tái bản lần 3), Khi người ta lớn, Sức khỏe gia đình, Thầy thuốc và bệnh nhân, Gió heo may đã về…(con mua cho mẹ….), Già ơi…chào bạn..(con mua cho ba)…..
Em kính chúc thầy Ngọc luôn khỏe, luôn dí dỏm và luôn có những bài viết thật hay và bổ ích.
Gnauqnart Hnirt viết
Kính gửi BS Đỗ Hồng Ngọc.
Tôi rất hâm mộ BS qua các bài viết mà GS Trần Văn Khê đã nói rồi, nhờ BS phân tích với ngôn ngữ đời thường mà tôi biết phần nào về TÂM KINH, nhưng cũng con lờ mờ lắm. Tôi có mua kiến thức ngày nay và đã đọc được các loạt bài ( Gió heo may lại về.., Nghĩ về trái tim..) của BS qua tạp chí này, nhưng qua lưu giữ các bài trên nhất là loạt bài Nghĩ về trái tim từ kiến thức ngày nay số 463/2003 về sau..nhưng đã thất lạc do cho bạn bè mượn xem, nên loạt bài Nghĩ về trái tim đã thiếu mất vài số..Nay tôi muốn lưu lại loạt bài trên qua cuốn sách mang cùng tên này vậy tôi nên mua ở đâu? Mong BS mách hộ! Xin cảm ơn đã làm phiền Bác sĩ. Chào BS chúc BS luôn vui khỏe.
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Cảm ơn hoangtrinh. Nghĩ Từ Trái Tim đã được ấn hành từ năm 2003. Sách hiện vẫn còn có ở các nhà sách (hoặc hỏi ở Nhà xuất bản Tổng hợp, 62 Nguyen Thi Minh Khia, Q1, Tp.HCM.
Hoangtrinh có thể tìm thêm cuốn GƯƠM BÁU TRAO TAY, bổ sung cho Nghi Tu Trai Tim.
Thân mến,
ĐHN.
PHUONG viết
bac si oi,toi la 1 fan cua bs do,sach cua bs ra cuon nao la toi miet mai tu luyen cuon do,rieng cuon tam kinh toi luyen 100 lan roi,khi hieu that ro ,khi chang hieu gi het,bay gio lam the nao de ma hieu duoc no day.
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Cảm ơn bạn. “Tâm kinh” không chỉ để “hiểu” mà cần phải “hành” nữa mới xong. Người ta gọi “Tu hành” là vì “tu” phải thực hành mới gọi là “tu”. Thử xem nhé.
Thanh Uyên viết
Kính Gởi Thầy Ngọc !
Con là 1 độc giả của Thầy, con đã đọc rất nhiều sách của Thầy, con đã tôn sùng Thầy như 1 Thần Tượng. Con có vài điều băn khoăn thắc mắc muốn trò chuyện riêng với Thầy, con có thể tâm sự qua dâu, Thầy có thể cho con địa chỉ email của Thây được không ạ. Con Cảm ơn Thầy.
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Dia chi email: dohongngocbs@gmail.com
Thu Thủy viết
Con đã đọc được :”Nghĩ từ trái tim” của bác do Chú Võ Đình giới thiệu. Đọc ngấu nghiến. Và luôn ước ao :”NÓ” sẽ luôn được đến tay nhiều người hơn, nhất là giới trẻ. Giới trẻ bây giờ nhiều người không có “đạo” và không hiểu rõ “đạo”.
Ngày xưa học toán, có nghe thầy giải thích:” đạo” là một con đường. Sao mà thấy mênh mông quá nếu như con không đọc được Nghĩ từ trái tim của bác, mặc dù từ nhỏ đã thường vào chùa mỗi dịp An Cư Kiết Hạ. Con cho rằng :”NÓ” là quyển kinh dễ hiểu nhất trong đạo giáo VN ở Thế kỷ này.
Một lần nữa,con xin cảm ơn bác đã tạo ra:”NÓ”.
Kính chúc bác có thật nhiều sức khỏe.
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Cảm ơn Thu Thủy. Nhưng, Thu Thủy ơi, anh VĐ là bậc đàn anh của tôi, lớn tuổi hơn tôi, và tôi rất quý trọng anh, cả tài năng và đức độ. Anh cũng đã có lần viết cho tôi về cuốn Nghĩ Từ Trái Tim này đó. Nghe Thu Thủy gọi VĐ bằng “chú” mà gọi tôi bằng “bác”, e rằng có sự bất công nào đó chăng?
Thu Thủy viết
Dạ,con xin lỗi vì do thói quen. Chú Võ Đình là chú ruột của ông xã con.
Chú đã đi thật xa rồi….Thật thương, khi đọc những dòng thư chú viết cho bố chồng cháu:” Tấm thân em mãi mãi phiêu bạt giang hồ.”
Kính chúc Chú Đỗ mãi an,lạc,hạnh.