“Còn thương rau đắng…”

“Còn thương rau đắng…” (*)

Bạn có bao giờ Xúc Lùm, Nhảy Hùm, Quậy Đìa, Xuống Bửng, Đặt Lợp, Đặt Lờ, Đặt Rù, Chận Ụ, Làm Mùng, Bắt lươn, Bắt lịch… chưa? Chưa hả? Thì không có gì tốt hơn đọc Mùa màng ngày cũ của Lương Thư Trung tức Hai Trầu đi! Tôi ở miệt biển, Lagi, hồi nhỏ thỉnh thoảng mới được về quê ngoại ở Phong Điền theo người ta tát đià bắt cá, cắm câu… mê lắm, nhưng quả thực đọc Hai Trầu mới biết ở miền Tây đời sống người dân quê mình nhiều sinh hoạt phong phú biết chừng nào!

Miền Tây, hai tiếng thôi đã nghe lòng nôn nao nhớ một bài hát cũ: “… Có ai về miền Tây/ Lúa mùa thơm thơm mãi/ Dừa xanh nghiêng chênh chếch/ Cá ngược dòng sông đầy…” (Y Vân). Cá ngược dòng sông đầy nên mới có Xúc lùm, Quậy đìa, Chặn Ụ, Làm mùng và mới có Mùa xạ lúa, Mùa cấy lúa, Mùa bắp, Mùa đậu… Về miền Tây, để ngẩn ngơ mấy cây cầu khỉ, ngẩn ngơ những chuyến phà ngang: “Em xinh tươi trong chiếc áo bà ba/ Em đi mau kẻo trễ chuyến phà đêm/ Qua bến bắc Cần Thơ…” (Trần Thiện Thanh). Về miền Tây, còn đó thứ tình nghĩa chân thật dù vật đổi sao dời… nên mỗi lần đọc lại  Tình nghĩa giáo khoa thư của Sơn Nam, đọc lại Ba anh em nhà họ Điền, chuyện Lưu Bình Dương Lễ không sao không cảm thấy lòng rưng rưng!

Khi bạn tôi, bác sĩ nhà văn Ngô Thế Vinh báo động “Dòng sông nghẽn mạch”, “Cửu long cạn dòng…” và với không ngớt những tin tức đáng buồn hằng ngày hôm nay trên báo chương, những truyện dài truyện ngắn khiến ta không khỏi thấy lòng se thắt, cho đến khi đọc được Hai Trầu mới có lại chút niềm tin.

Bạn có để ý không, Xúc lùm, Nhảy hùm, Quậy đìa, Xuống bửng… toàn những động từ không đó nhé. Vì nơi đó tay làm hàm nhai. Vì nơi đó một nắng hai sương. Vì nơi đó người ta ham làm chớ không ham nói, không ham hý luận nọ kia!

Lương Thư Trung với lối viết trong sáng, nhưng không khỏi đôi lúc làm ta giựt mình:

 “những tháng nước ương và xoay chiều ấy là lúc mấy chị tôm trứng cũng dạo chơi khắp các vùng sông rạch…”

“…chống xuồng hoặc đi bộ, bước nhè nhẹ gần tới ống trúm, thò tay mở nhẹ cái gù ở đuôi ống trúm, nhanh tay cầm cây cắm miệng ống trúm, nhổ lên thật lẹ…

“…vào tháng tư, khi trời mưa già, nước bùn trên các con đường quê chảy xuống sông rạch làm nước sông các nơi ngầu đục, là cá chốt giấy trong các dòng sông bắt đầu thè lè những căp trứng chuẩn bị một mùa lên đồng để tìm chỗ đẻ”

“…câu quăng thì có… giường câu dài ba bốn chục thước… Khoảng chừng hút tàn điếu thuốc là bắt đầu nhổ cây sào lên và phăng giường câu vào bờ để gỡ cá”.

“…giữa tháng năm, các con rạch nước ương ráo trọi. Các bãi bùn không còn phơi mình dưới ánh nắng như những ngày hè, và cặp mé kinh, cỏ dương như mừng nước ương, chú lại bỏ ngọn, bò dài ra thêm…

Đọc Lương Thư Trung Hai Trầu, ta như bắt gặp một người quen cũ đã bao năm: nước ương, mưa già, thè lè, ráo trọi…

Rồi lại giựt mình thêm với chuyện cá tôm bỗng dưng mà dính tới “đạo”:

Đạo cang thường chẳng phải cá tôm

 Đang mua mớ nọ, chạy chồm mớ kia

Thì ra đạo ở trong đời là vậy!

Giải thích về chuyện tại sao viết Mùa màng ngày cũ, Lương Thư Trung bảo:

“Chỉ mong tặng bạn đọc một bức tranh nhà quê với bao mùa màng một thời mà nay đã phai nhòa đi nhiều lắm rồi…”. Sáu bảy mươi năm, mới thôi, mà đã quá xa! Ngày nay, toàn cầu hóa, thế giới phẳng, một sát na đã qua là một pháp giới khác. Ai còn nhớ đến chuyện quê xưa?

Mùa màng ngày cũ với tôi là một chút tình quê, một “khung trời kỷ niệm”, một “rau đắng nấu canh” (Bắc Sơn)!

Đọc Lương Thư Trung tôi không thể nào không nhớ Nguyễn Hiến Lê, người con gốc Bắc chọn đất phương nam này làm quê hương vì thấm cái nghiã cái tình. Những năm cuối đời, ông thường về Long Xuyên, quê hương thứ hai của ông mà bùi ngùi nghe lại câu hò ngày cũ:

“… chèo vô Núi Sập lựa con cá khô sặt cho thiệt ngon,
lựa trái xoài cho thiệt giòn,
đem ra Long Xuyên lựa gạo cho thiệt trắng, thiệt thơm,
em về em dọn một bữa cơm
để cho người quân tử
hò ơ… để cho người quân tử ăn còn nhớ quê…”

Cho nên cảm ơn Mùa màng ngày cũ của Lương Thư Trung – Hai Trầu- mà viết đôi dòng này cho tập sách sắp tái bản của anh nghe nói sẽ có thêm chừng mươi “mùa” nữa đó vậy.

Đỗ Hồng Ngọc

(Saigon 5.12.2014)

……………………………………………………

(*) Còn thương rau đắng mọc sau hè (Bắc Sơn)