Báo HÀ NỘI MỚI (CN 26.2.2012)
Đối Thoại Chủ Nhật với BS Đỗ Hồng Ngọc
http://hanoimoi.com.vn/newsdetail/Doi-thoai/539874/%C4%91au-dau-chua-do-se-khong-bao-gio-dut-benh!.htm
“Đau đâu chữa đó” sẽ không bao giờ chữa dứt bệnh!
Ở ông, tài năng y học và văn chương, con người khoa học và con người nghệ sĩ được lồng ghép và bổ trợ lẫn nhau một cách nhuần nhuyễn, dí dỏm mà uyên bác, gần gụi đến bình dị, thú vị đến mức học giả Nguyễn Hiến Lê từng nhận xét: “Một bác sĩ mà lại là một thi sĩ thì luôn luôn làm cho chúng ta ngạc nhiên một cách thú vị!”.
Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc -con người kỳ lạ đó- giờ đã ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy”. Chắt lọc được từ chính những trải nghiệm cuộc sống, ông bảo, bác sĩ chỉ biết “đau đâu chữa đó” thì không bao giờ chữa dứt được bệnh, vì cái “khổ” vẫn ẩn tàng bên trong!
Ngô Sơn
PV: Thú thực, bác sĩ nổi tiếng trong y học với nhiều cuốn sách viết cho bà mẹ trẻ em nhưng tôi suýt nữa gọi bác sĩ là… cô?
Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc (BS ĐHN): Nhiều người cũng lầm như thế. Lúc tôi còn cộng tác ở báo Mực Tím, nhiều em viết thư: ”Thưa cô, em có điều này rất bí mật không dám nói với ai…”. Bây giờ nhiều ông sồn sồn vẫn tưởng tôi là một nữ bác sĩ… trẻ đẹp, đến lúc gặp mặt mới bật ngữa!
Nếu tự phác họa về mình, tôi thấy đó là một ông già mà tóc chưa bạc nhiều và thích viết lách lăng nhăng làm người ta cười… Là một bác sĩ nhà quê đến nỗi người ta không biết là bác sĩ vì toàn hướng dẫn người dân tự bảo vệ và nâng cao sức khỏe của mình để ít phải lệ thuộc vào thầy vào thuốc…
PV: Tôi rất tâm đắc khi bác sĩ nói: “ Kẻ làm thầy thuốc có thể chữa được cái “đau” mà không chữa được cái “khổ”. Có thể chữa được cái “bệnh” mà không chữa được cái “hoạn”.
BS ĐHN: Tiếng Việt mình rất hay bạn ạ! Đau khổ. Bệnh hoạn. Cái đau sinh cái khổ, cái khổ đẻ cái đau… Bác sĩ được học để chữa cái đau. Mấy ai quan tâm đến cái khổ của người bệnh đằng sau cái đau đó? Nghiên cứu gần đây cho thấy 60-80% bệnh nhân đến bác sĩ là có nguyên nhân từ “stress” trong đời sống. Bác sĩ chỉ biết “đau đâu chữa đó” thì không bao giờ chữa dứt được bệnh, hết bệnh này sinh bệnh khác, vì cái “khổ” vẫn ẩn tàng bên trong! Mà cái khổ, không dễ chữa chút nào!
PV: Phải chăng bởi điều này nên bác sĩ bỏ ra 20 năm theo đuổi Bộ môn Khoa học hành vi & Giáo dục sức khỏe (trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch) – bộ môn hầu như không có ở các Đại học Y khoa?
BS ĐHN: Khi mắc bệnh người ta cứ đổ cho vi trùng, vi-rút, nhưng nhiều bệnh tật lại do hành vi lối sống gây ra. Bây giờ người ta bệnh nhiều hơn xưa vì sao? Bởi hành vi lối sống của con người đã thay đổi. Đặc biệt do môi trường thiên nhiên, không khí, nguồn nước bị ô nhiễm trầm trọng. Đời sống căng thẳng gây bệnh tâm thần; ăn uống bất cẩn gây bệnh béo phì, tim mạch; môi trường bê bối gây bệnh ung thư; và các thứ tai nạn, thương tích. Sức khỏe phải là sự “sảng khoái” ở cả ba mặt: thể chất, tâm thần và xã hội.
Khi ở bệnh viện Nhi Đồng, tôi làm ở khoa cấp cứu 16 năm, hàng ngày thấy trẻ con chết nhiều quá nên nghĩ cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe, nâng cao dân trí để người dân tự biết bảo vệ, chăm sóc sức khỏe mình, gia đình mình. Rời bệnh viện Nhi đồng, tôi về phụ trách Trung tâm Truyền thông – Giáo dục sức khỏe suốt hơn 20 năm và đã hình thành Bộ môn Khoa học hành vi- Giáo dục sức khỏe này tại trường Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
PV: Bộ môn “không cần thuốc” này có chữa được bệnh?
BS ĐHN: Không hiệu quả trước mắt như mổ xẻ, thuốc men, nhưng hiệu quả bền chặt sâu. “Truyền thông trị liệu”,”Truyền thông thay đổi hành vi” không dễ tí nào! Nó là một khoa học, bao gồm cả tâm lý- xã hội- nhân chủng (văn hóa) ứng dụng vào ngành y, giúp cải thiện mối quan hệ thầy thuốc – bệnh nhân và nâng cao y đức. Người bệnh không chỉ “đau” mà còn “khổ”. Làm sao người bác sĩ thấy được nỗi khổ sau nỗi đau, để thấu cảm với người bệnh. Một lời nói, một cử chỉ của thầy thuốc có thể làm cho bệnh nặng hơn hay nhẹ đi, vơi đi bạn ạ. Những kỹ năng ứng dụng này phải bằng tâm của người thầy thuốc.
PV: Bác sĩ nhìn thấy gì ở 2 chữ “y đức” hiện nay?
BS ĐHN: Nói y đức suông mà không có tay nghề thì… hại người ta nhiều hơn, làm người ta “đau” nhiều hơn. Còn giỏi kỹ thuật chuyên môn mà thiếu y đức thì làm cho người ta “khổ” nhiều hơn.
Thực tế, bên cạnh những chuyện không hay, đáng tiếc về y đức, đa số các bác sĩ, nhân viên ngành y nói chung âm thầm chịu đựng gian khổ, khó khăn trong đời sống để phục vụ bệnh nhân, phục vụ cộng đồng theo lý tưởng nhân bản mà nghề nghiệp đã truyền trao từ khi khoác lên mình chiếc áo blouse trắng.
Nhưng cũng phải thẳng thắn, tại sao thầy thuốc thường bị đem ra “mổ xẻ”, “răn đe”…? Tại sao mối “quan hệ” đầm ấm ngày nào nay trở thành “cơm không lành canh không ngọt”?
Thời tôi học Y khoa ở Saigon phải học 7 năm, trình luận án với lời thề Hippocrate, được cấp bằng Tiến sĩ y khoa quốc gia. Ngay năm thứ nhất đã học môn Tâm lý- Xã hội ứng dụng. Mối quan hệ thầy thuốc – bệnh nhân rất được chú trọng có lẽ vì thời đó chưa có nhiều máy móc kỹ thuật cao như bây giờ nên “lâm sàng” được học rất kỹ. Đến năm thứ 5, chúng tôi phải học Nghĩa vụ luận Y khoa để khi ra trường biết cách hành xử với bệnh nhân, với cộng đồng và với đồng nghiệp sao cho tốt, cho đúng. Ra trường thì vào Y sĩ đoàn- một nghiệp đoàn nghề nghiệp- để được giám sát và bảo vệ trong quá trình hành nghề. Đại khái có nhiều điều xưa cũ, nhưng cần thiết ngay cả trong thời đại hiện nay.
PV: Bác sĩ đi theo nghề y, lại bắt duyên nghiệp văn chương thì quả là…
BS ĐHN: Tôi mê làm báo từ hồi học Đệ thất, Đệ lục (lớp 6, lớp 7 bây giờ). Lúc đầu làm báo tường, sau làm báo tập, in ronéo, mỗi năm ra… hai số. Nửa thế kỷ trước, năm 1962, đậu xong Tú Tài II, tôi phân vân trước ngã ba đường: vừa muốn học Y, lại muốn học Sư phạm, học Văn khoa. Sau cùng tôi chọn y, rồi học thêm Văn, rồi viết lách, giảng dạy… lai rai mấy chục năm nay. Tôi nghĩ, y là cái nghề như kỹ sư, thầy giáo… còn “văn” thì phải có cái “máu”, cái “gien” mới được.
PV: Khi viết báo, làm thơ liệu bác sĩ có bị cản trở bởi “cây kim tiêm, con dao mổ”?
BS ĐHN: Trái lại, nó còn “hỗ trợ” quấn quít lấy nhau, bổ sung cho nhau. Giống như đất sét thì phải có nước mới nặn nên hình được. Y khoa là một khoa học nhưng cũng là một nghệ thuật mà! Ai bảo người nghệ sĩ không yêu nghề, không nghiêm túc còn vị thầy thuốc sao lại không thể có tâm hồn bay bỗng… nhỉ? Dĩ nhiên khi viết về y học thì phải hết sức thận trọng, chính xác và phải luôn quan tâm tới góc cạnh tâm lý xã hội của vấn đề chứ không đơn thuần chỉ ở góc độ bệnh lý. Khi làm thơ, viết tùy bút chẳng hạn thì có thể tự cho phép mình bay bỗng hơn… Cronin, Lỗ Tấn, Sommerset Maugham… đều là thầy thuốc cả đó chứ!
PV: Viết sách y học, bác sĩ tả việc khám, chữa bệnh với ngôn từ rất “sống” rất hình ảnh như “ nếu phân cứng, lục cục lòn hòn như cứt dê và mỗi lần đi bé phải rặn ì ạch đỏ mặt tía tai” hay “Khám chữa bệnh cho trẻ con có cái thú là chúng không… biết nói, thỉnh thoảng còn giật kiếng cận và ống nghe của mình, lúc cao hứng còn… “tè” vào mặt mình..” hoặc “ Một bà mẹ có con bị bón bao giờ cũng khổ sở bứt rứt, thấy con ì ạch mãi không ra cũng bặm môi bặm miệng rặn giùm con..” Tại sao bác sĩ không dùng thuật ngữ y khoa để “ an toàn” hơn? Phải chăng đó là sự kết hợp giữa nghệ thuật và y học?
BS ĐHN : “An toàn” hơn là sao? Tôi phải chọn thứ ngôn ngữ nào mà người đọc dễ hiểu nhất thế thôi. Tôi viết với sự chân thành và thấu cảm, nên bạn đọc của tôi khi đọc thấy có mình trong đó. Mỗi khi viết, tôi thấy mình không phải… viết mà đang trực tiếp được trò chuyện, trao đổi với người đọc của mình.
PV : Rất nhiều người bất ngờ khi trang web www.dohongngoc.com/web/ có lượng độc giả lớn (đã có 186.198 lượt người truy cập với 400.709 trang được đọc) lại của một “ông lão” đã ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” với những ngôn từ dí dỏm mà uyên thâm. Bác sĩ nghĩ gì về thế giới phẳng?
BS ĐHN: Không lẽ thế giới phẳng chỉ dành riêng cho giới trẻ thôi sao? Nhưng dựa vào đâu để phân định già hay trẻ? Nói như André Maurois, có người mới 20 đã quá già trong khi người 80 hãy còn rất trẻ!
Thực ra tôi mù tịt công nghệ thông tin. Tôi cũng không ưa cuộc sống ảo. Nhưng rồi do nhu cầu nghiên cứu, học hỏi, tôi cũng phải mò mẫm lên mạng lai rai. Bỗng thấy ngày càng nhiều những bài viết, những sách… của mình xuất hiện. Có nhiều chỗ sai sót, nhiều chỗ khuyết danh, tam sao thất bổn! Từ đó, mơ ước có cách nào gom góp lại, phân lọai ra, bổ sung thêm… để chính thức thành một tập tư liệu “động”, có thể chia sẻ với mọi người, làm chỗ giao lưu với bạn bè, tương tác với bạn đọc gần xa. Vả lại, thêm tuổi tác, có khi cũng cần thêm chút bận rộn nào chăng?…Năm 2009, có một bạn trẻ không quen biết “meo” tôi nói em đọc tôi từ hồi còn nhỏ trên Mực Tím, sẵn sàng giúp tôi làm một trang web. Và rồi chỉ vài hôm sau, đã thấy xuất hiện www.dohongngoc.com/web/ coi cũng ngồ ngộ.
PV: 3 năm với “.com” rồi! Thế giới phẳng trong mắt của bác sĩ thế nào?
BS ĐHN: Ban ngày thấy bạn bè trong nước, ban đêm thì bè bạn khắp năm châu! Thế giới phẳng giúp mọi người gần gũi nhau một cách kỳ lạ và giúp ta có cơ hội học hỏi không ngừng, nó làm cho mình thấy có… trách nhiệm hơn với những bày tỏ, viết lách của mình. Trái đất vẫn tròn, nhưng ngày càng nhỏ lại.
Các bạn trẻ SGC (Nhà cung cấp tên miền Việt Nam và quốc tế) bảo trang web đã được cái gì đó xếp vào hạng khá, 4/7 thì phải. Tôi hoàn toàn không hiểu ý nghĩa chuyện xếp hạng này. Không cần thiết và cũng không nên xếp hạng. Có một người bạn sẻ chia, ấy đã là hạnh phúc. Đo đếm mà chi!
Có người đề nghị nên thay đổi diện mạo cho nó hấp dẫn hơn. Thay đổi chi? Nhìn vào biết ngay là “nhà” của một ông già lười. Lúc cao hứng ba bốn bài một lúc, lâu chẳng có bài nào. Có bài đăng rồi quên đăng lại! Có người khuyên nên tổ chức trang cho có bài bản, xếp đặt cho nó đàng hoàng, dễ tìm kiếm v.v… Ối trời, bừa bãi là một sự sảng khoái khó có được trong thời buổi này, ở lứa tuổi này!
PV: Xin cảm ơn bác sĩ
Ngô Sơn
Thuy HQCBM viết
Kính chúc sức khỏe Thầy thuốc, chúc Thầy luôn rất trẻ và ngày càng tìm được nhiều phương thuốc chữa nhiều tật bệnh cho mọi người.
Thanh Thúy
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Cảm ơn em. Cảm ơn CBM.
Diệu Đức viết
Kính gửi Bs.Đỗ Hồng Ngọc,
Cháu có một vần đề về dinh dưỡng mong Bác tận tình tư vấn giúp. Cháu chân thành cảm ơn Bác. Cháu xin tóm lược sơ qua về con cháu:
-Lúc sinh, bé cân nặng 3,9 kg-sinh mổ theo chỉ định ở tuần 38, dài tầm 59cm. Do sữa mẹ không nhiều nên từ tháng thứ 2,5 cháu cho bé uống sữa công thức Frisolac gold là chủ yếu, tuy nhiên cháu vẫn duy trì sữa mẹ dù không nhiều.
-Từ tháng thứ 4: cháu đọc sách của BácViết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng, cháu theo Bác và áp dụng cho bé. Mỗi ngày, cháu dùng nước cơm pha sữa theo liều lượng như sách bác viết và hiện nay vẫn đang duy trì cách pha sữa này. Chỉ có khác là cháu không dùng nước rau để pha sữa.
-Đến tháng thứ 5, cháu bắt đầu cho bé ăn dặm bột ngọt Hipp, khoảng 5,5 tháng cháu cho ăn xen kẻ bột mặn Nestle và bột ngọt Hipp (ngày 1 cữ bột).
-Đến tháng thứ 6, cháu nấu cháo gồm đủ 4 nhóm như trong sách Bác viết. Cháo cháu dùng là cháo đã nấu lấy nước pha sữa, Thịt thường là thịt Heo/Gà, Rau thường rau ngót//cải/mùng tơi, dầu cháu dùng dầu Oliu. Cách nấu: cháu dùng cháo như trên, trộn 1 thìa thịt băm nhuyễn, rau xanh vào nấu đến chín, xong cháu xay nhuyễn và ray bỏ bã nếu còn, xong cháu bắp lên bếp nấu sôi lại tắt bếp rồi thêm 1 thìa dầu oliu để nguội bớt cho cháu dùng. Ngày cháu cho bé ăn 1 cữ bột, uống sữa từ 600-750ml (4 cữ sữa/ ngày và 1 cữ tối) , bú mẹ vào buổi tối tuy nhiên không hoàn toàn vẫn có 1 cữ sữa 120-150ml lúc 8h tối trước khi bé ngũ. Trong thời gian này cháu cũng dùng xen kẻ bột ngọt, mặn và cháo xay như trên, bé dùng cháo xay thường 1 tuần 2 bữa. Còn lại cháu dùng bột ngọt, mặn mua sẵn như trên cháu đã nêu.
Cháu cũng nói thêm bé bị tắc tuyến lệ đạo, hơn 6 tháng bé được thông ở BV nhi đồngI, bs cho bé uống kháng sinh 5 ngày rồi tái khám, thời gian uống kháng sinh bé bị ị lỏng ngày 5 lần, cháu mua thêm men vi sinh Antibio cho bé uống. Thấy số lần ị lỏng đỡ nhưng sau đó bé lại ị lỏng kéo dài tầm 20 ngày, cũng do thời gian này trùng với thời gian bé có dấu hiệu mọc răng, kèm theo cháu lại bị khàn tiếng nữa, cháu cho bé uống nước giá luộc thấy cũng đỡ sau đó là hết khàn. – Đến 7,5 tháng cháu nhú được 2 cái răng dưới. Do bé ị nhiều trong thời gian này hay thế nào mà bị hăm đỏ kẻ giữa của hai mông đến giờ vẫn còn thấy đỏ, đỏ nhưng cháu thấy khô ráo không ướt- giờ bé được hơn 8 tháng. Cháu vệ sinh vùng này cho bé bằng nước chè ấm, đặc ngày ít nhất 3 lần, mỗi lần vs xong cháu lau khô ráo. Về chế độ ăn đến giờ cháu cũng làm tương tự như trên nhưng cháu hoán đổi, trước đây 5 cữ sữa 1 cữ ăn, nay thành 4 cữ sữa 2 cữ ăn (về lượng sữa cũng đảm bảo như trên). Ăn cháu cho bé ăn thêm khoang lang, bí đỏ, bí xanh, , khoai tây, riêng đậu hà lan (8 tháng mới ăn), cháu có nấu thêm món cháo trứng cho bé(cách nấu cháu nấu như trên, trứng cháu lấy ½ lòng đỏ trứng, tuần 2 bữa cháo trứng). Thời gian nầy bé bị nổi hột đỏ trên hai cánh tay và trong nách ở bên trái, đi khám BS ở Vũng Tàu bảo viêm da dị ứng cho thuốc uống và thuốc Xanh methylen bôi ở cả tay, nách và hai bên vùng hậu môn, nhưng cháu chỉ dùng thuốc bôi không dùng thuốc uống, đến nay hai cánh tay cháu thấy lặn gần hết, tuy nhiên vùng nách đỡ nhưng vẫn còn vết đỏ, riêng hăm ở hậu môn như cháu đã nói ở trên vẫn còn đỏ. Cháu nói thêm về thời gian này: từ lúc sinh đến 7,5 tháng cháu tắm cho bé bằng xà phòng dành cho bé hiệu Saforelle Gel Lavant Doux của Pháp- BV từ dũ đã dùng. Nhưng do cháu tham khảo trên mạng thấy dùng xà phòng tắm cho bé nhiều không tốt nên cháu dùng xen kẻ 1 ngày dùng nước chè xanh tắm cho bé, 1 ngày tắm nước trắng, 1 ngày dùng sữa Saforelle tắm. Do thời gian ăn trứng và thay đổi nước tắm trùng nên cháu không xác định được do bé ăn trứng hay do cách dùng nước tắm thay đổi mà bé bị viêm da dị ứng. Hiện nay cháu đang duy trì cách tắm: vẫn tắm bằng xà phòng saforelle sau đó cháu dùng 1 thau nước lá chè nguyên chất loãng tráng lại sạch cho bé .
-Con cháu giờ được 8 tháng 5 ngày. Cân nặng từ lúc 7 tháng rưỡi đến nay đang duy trì 11kg không tăng, cao tầm 70-80cm.
-Về phần trái cây cháu cho bé ăn bơ từ lúc 6 tháng, ban đầu bé ăn cũng được và thích nữa nhưng sau đó bé hay ói khi ăn bơ và ăn không nhiều nên cháu tạm ngưng đợi đến khi bé ăn tốt hơn cháu mới tiếp tục. Thi thoảng cháu cho ăn thêm chuối. Xoài và cam cháu nghiền nát cho thêm nước để cháu uống khoảng 5-7 muỗng nhỏ, cháu chỉ cho bé ăn 1 lần vì thấy cháu ị lỏng nên cháu lại thôi.
Phần cháu muốn Bác tư vấn giúp:
– Về dinh dưỡng cho bé hiện tại: cháu nên duy trì hay thay đổi, ngày cháu nên cho ăn mấy cữ, liều lượng bao nhiêu. Tầm tháng này cháu nên cho bé ăn bột hay là cháo, cháo nên xay nhuyễn hay không cần xay, rau, thịt thì có nên kiêng loại nào,cá thì nên cho ăn chưa, có nên kiêng loại cá nào, nên cho bé ăn loại Cá nào đầu tiên là tốt nhất, trái cây nên kiêng loại nào, ngày nên ăn mấy bữa trái cây v.v.. Bác tư vấn giúp thực đơn 1 ngày (gọi là lịch ăn 1 ngày hợp lý: mấy giờ ăn, rồi đến uống, rồi đến uống hay đến ăn v.v) .
– Cháu có nên cho bé ăn yaourt, ăn phomai chưa và như bé hiện tại có nên cho cháu ăn váng sữa không ạ.
– Bé không tăng cân mà đang duy trì như vậy có sao không ạ, hay do chế độ ăn của bé chưa tốt.
– Thi thoảng Bé có ị lỏng 1-2 lần trong ngày như vậy cháu cần cho bé uống thêm men vi sinh không ạ, nếu uống bé nên dùng loại nào ạ. Hệ tiêu hóa của bé như vậy có sao không ạ. Cháu nói thêm: lúc 5 tháng cháu có cho bé tiêm ngừa 1 mũi Rota tả.
– Về hậu môn của bé có đỏ ở kẻ giữa 2 mép hiện nay vẫn còn có sao không ạ, và có cần dùng thuốc không ạ.
– Cách dùng nước tắm cho bé vậy có tốt không ạ hay nên thay đổi.
– Về sách của Bác: cháu muốn nuôi con theo Sách bác hướng dẫn thì mua cuốn nào tiếp theo, hiện cháu chỉ có cuốn Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng, mà về dinh dưỡng cuốn này Bác chỉ hướng dẫn đến tầm 6 tháng, còn sau đó Bác không hướng dẫn nữa. Mỗi ngày bé mỗi lớn, tiếp theo cháu muốn được Bác chi tiết hơn về chế độ dinh dưỡng ạ. Từ tháng thứ 8, tháng thứ 9, tháng 10 v.v… đến lúc bé được 2 tuổi/ 3 tuổi hay hơn nữa.
Phần cháu có ý kiến riêng, nếu không phải mong Bác bỏ qua:
– Cháu rất mong trang web của Bác có từng chuyên mục riêng biệt dễ nhìn thấy như dinh dưỡng từng lứa tuổi , chuyên mục trị bệnh cho bé v.v… để cho các bà mẹ chưa có kinh nghiệm, những người yêu thích cùng tham gia trao đổi.
Thư cháu hơi dài, mong Bác dành thời gian đọc và tư vấn giúp cháu. Một lần nữa cháu rất cảm ơn Sách bác viết. Kính chúc Bác cùng gia đình Bác nhiều sức khỏe, chúc Bác thêm nhiều niềm vui, thêm nhiều cống hiến cho các thế hệ của những người làm cha, làm mẹ. Cháu xin cảm ơn!
Bac Si Do Hong Ngoc viết
Chưa thấy ai nuôi con vất vả như cháu. Hãy nuôi con một cách thoải mái hơn, sảng khoái hơn, chớ đừng căng thẳng quá, đừng “sách vở” quá, đừng máy móc quá! Tám tháng tuổi bé đã có thể ăn cháo, nấu với thịt, cá (cá gì cũng được, miễn vệ sinh, an toàn thực phẩm!), trứng, rau đậu… Nguyên tắc là từ ít đến nhiều, từ loãng đến đặc. Dần dần bé sẽ ăn cơm chung với người lớn! Bé mới hơn 7 tháng đã nặng 11 kg, coi chừng béo phì. Nên đến khám ở Trung tâm Dinh Dưỡng để được hướng dẫn chi tiết. Cháu nên coi kỹ chương “NUOI CON SAO CHO GIOI?” trong cuốn Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng nhé. Tắm rửa cũng vậy, không nên bày đặt, kiểu cọ quá, dễ làm da bé dị ứng!
Diệu Đức viết
Dạ cháu cảm ơn Bác, cháu sẽ xem kỹ lại chương ” Nuôi con sao cho giỏi”. Hiện cháu chưa có điều kiện đi khám, nếu có thể cháu mong được Bác tư vấn giúp với trọng lượng của bé như vậy có nên giảm lượng sữa hay giảm ăn không ạ. Hiện cháu 8 tháng 5 ngày, cân nặng 11kg. Cháu xin cảm ơn.